19
KIRISH
Mavzuning dolzarbligi. O‘rta Osiyo xalqlarining kelib chiqishi va ularning
tarixi haqida turli qarashlar, konsepsiyalar, hatto g‘ayrilmiy talqinlar mavjud.
Ularning kelib chiqishi haqida mavjud ilmiy asarlar hamda chet el
manbashunosligida bayon qilingan ob‘ektiv ma‘lumotlarga tayanib, haqiqatni
yuzaga chiqarish hozirgi kunning dolzarb vazifasidir. Ma'lumki sobiq SSSR
parchalanib, uning o'rnida vujudga kelgan mustaqil milliy respublikalar o'zlarining
yangi tarixini yozib, chop qildira boshladilar. Ba'zi-bir milliy respublikalar
rahbarlari, tarixchi olimlari tomonidan chop qilingan kitoblarida o'z millatni
ulug'lash, O'rta Osiyoda yashavchi boshqa xalqlardan ustun qo'yish, tarixiy
jarayonlarni soxtalashtirish hollari ko'zga tashlanmoqda. Masalan, sobiq
Turkmanboshi Safarmurod Niyozovning ―Ruxnoma‖ asarida turkmanlar O'rta
Osiyoning eng qadimiy va eng madaniy xalqi sifatida talqin qilinib, go‘yo ular
mintaqada dastlabki davlatchilikka asos solganligini aytib o‘tgan. Tarixda
―Xorazmshohlar - anushteginlar davlati‖ deb atalgan davlatni ―Kuhna Urganch
Turkman davlati‖ deb atab tarixiy haqiqatni soxtalashtiradi. ―Ruxnoma‖da
o'zbeklar, o'zbek xalqi umuman tilga ham olinmagan.
Tojikiston prezidenti Imomali Rahmon ―Tojiklar tarix ko'zgusida‖ (chop
qilingan yili noma'lum) tojiklarni boshqa xalqlardan ustun qo'yadi.
Fanga ma'lumki, O'rta Osiyo hududlarida istiqomat qilayotgan eng qadimgi
xalqlar - bu baktriyaliklar, so'g'diylar, parfyanlar, xorazmiylar va turli sak
kabilalaridir. Bular haqida mil. avv. VI-V asrlarga doir yozma manbalarda,
ahamoniy podsholarning epigrafik yozuvlarida ma'lumotlar mavjud.
I. Rahmonning takidlashicha baqtriyaliklar, so'g'diylar, xorazmiylar,
parfyanlar, saklarni O'rta Osiyoning eng qadimgi xalqlari deb tan olish mumkin,
lekin tojiklarni emas. Chunki tojiklar ko'rsatilgan xalqlardan 1300-1500 yil avval
shakllangan. Agar O'rta Osiyoning hozirgi xalqlari haqida so'z yuritadigan bo'lsak,
bu xalqlar u yoki bu darajada baqtriyaliklar, so'g'diylar, xorazmiylarni
shakllanishiga o'z xissalarini qo'shganlar, shu jumladan o'zbek va tojik xalqining
20
kelib chiqishiga ham.
Yuqorida tilga olingan xalqlar Sharqiy Eron tillarida so'zlashganlar. Tojiklar
tili esa G'arbiy Eron tillariga mansub. Bu tilning O'rta Osiyoga kirib kelishi asosan
regionning Arablar istilo qilish davriga to'g'ri keladi. Taxminan o'sha davrda
―Tojik‖ termini ham paydo bo'lgan. Olimlarning taxminicha ―Tojik‖ atamasi ―tay‖
deb atalgan arab qabilasi nomidan kelib chiqqan.
―Tojik‖ terminini kelib chiqishi haqidagi turli gipotezalar ichidan I.Rahmon
faqat bitta gipotezani - bu etnonimning xalq etimologiyasini – ―Tojik‖ so'zini ―toj‖
so'zi bilan baravarlashtirib, sunniy ravishda uni ―ariy‖ so'zi etimologiyasi bilan
bog'laydi. Uning fikricha ―Tojik‖-tojdor; aslzoda, oliyjanob, oliy himmatlik - ariy
demakdir. Bu tojik xalqining O'rta Osiyoda yashovchi boshqa xalqlaridan ustin
qo'yishdan, uni ulug'lashdan boshqa narsa emas.
Ma'lumki gitlerchilar o'z vaqtida nemis xalqini ―Haqiqiy ariylar‖ deb
ulug'lagan, boshqa xalqlardan ustun qo'yib, nemislar butun dunyoda hukumron
bo'lishi, barcha xalqlar ularga bo'ysunishi, qul bo'lishi kerak degan g'oyani ko'tarib,
ikkinchi jahon urushini boshlagan edilar. Imomali Rahmonning ta'kidlashicha,
O'rta Osiyoning erishgan yutuqlari ―Tojiklar tufayli‖ qo'lga kiritilganligi aytilgan.
Bundan shunday xulosa kelib chiqadiki, Sug'd, Baqtriya, Xorazm sivilizatsiyasi
O'rta Osiyoda dastlabki davlatchilik ham tojiklar tomonidan yaratilganligi aytib
o‘tgan. Buxoro, Samarqand, Balx, Hirot, Marv shaharlari tojiklarniki bo'lgan,
tojiklar yuksak madaniyatli, sivilizatsiyali xalq bo'lib, boshqa xalqlarni, shu
jumladan turkiy xalqlarni ham hamma narsaga o'rgatgan xalqligi ko‘rsatilgan.
1
Qasim Masimiy ismli shaxs O'zining «Племенное объединение уйгур»
(«Uyg'urlarning qabila bo'lib birlashishi»), «История уйгурской державы»
(«Uyg'urlar saltanati tarixi») nomli asarlarida
2
ta'kidlashicha,
uyg'ur
davlatchiligining vujudga kelganligiga 12 ming yil to'ldi. Bu sana tarixan mezolit
1
Ритвеладзе,Сагдуллаев ―Современные мифы о далѐком прошлом народов центральной Азии‖.-Т., 2006.
2
там же, 2006, с. 7.
21
(O'rta tosh asri) davriga to'g'ri kelib, u davrda yer sharining hech bir qismida
davlatchilik bo'lmagan, bo'lishi ham mumkin emas edi. U vaqtda odamlar O'rta
Osiyo hududlarida termachilik, ya'ni tabiatda mavjud mahsulotlarni o'zlashtirish,
ovchilik va baliqchilikdan ishlab chiqarish holatiga o'tish pallasini boshdan
kechiriyotgan edi. Ishlab chiqarish (dehqonchilik va chorvachilik) iqtisodiga o'tish
VI-V ming yilliklarda O'rta Osiyo regionining ba'zi bir qismlarida ro'y bergan.
Sobiq Qirg'iziston prezidenti A. Aqaevning Qirg'iz davlatchiligini
qadimiylashtirishga urinishlari ham asossiz. Uning fikricha Qirg'iz davlatchiligi
go'yo bundan 2300 yil avval paydo bo'lgan deb aytib o‘tgan. Bunday qarashlarning
barchasi ilmiy asosga ega emas, tarixiy xaqiqatni sohtalashtirishdan boshqa narsa
emas.
Tarixiy jarayonlarga bunday g'ayri - ilmiy qarashlar O'rta Osiyo xalqlari
o'rtasida qadimiy hamkorlik, do'stlik rishtalarini mustahkamlashga emas, balki
millatchilik va shovinistik g'oyalarini kuchayishiga, xalqlararo dushmanlik his -
tuyg'ularni avj olishga xizmat qiladi.O'rta Osiyo xalqlarini haqiqiy tarixini tiklash
hozirgi kunning dolzarb muammolaridan biridir.
Do'stlaringiz bilan baham: 
