18-mavzu. Nobank moliya-kredit muassasalari

18.3. Jamg‘arma tashkilotlari: boshqarish va strukturasi

Jamg‘arma tashkilotlari (ssuda-jamg‘arma assotsiayasi, o‘zaro jamg‘arma banklari va kredit uyushmalari) sanoati strukturasi va boshqarish tizimi tijorat banklari tizimi bilan ko‘pgina umumiy jihatlarga egaligi hayratlanarli emas.

Ssuda-jamg‘arma assotsiasiyalari
Ssuda-jamg‘arma assotsiatsiyasi tijorat banklari singari federal hukumat va shtatning vakolatli organlaridan litsenziya olishlari mumkin. Ko‘plab ssuda-jamg‘arma assotsiatsiyalari lisenziyalovchi organdan qat’iy nazar uy-joy krediti banklar Federal tizimi (UJKBFT) a’zosidir.UJKBFT 1932-yilda FZT tashkil etilgandan so‘ng asos solingan edi.Tizim jamg‘arma tashkilotlarini nazorat qilish boshqarmasida tomonidan 12 ta uy-joy krediti federal banklarni sanashgan.
Ssuda-jamg‘arma assotsiasiyasi depozitlarni federal sug‘urtalash (250ming dollargacha) omonatlarni sug‘urtalash Federal korporatsiyasi bo‘linmasi, jamga’rma assotsiatsiyalarini sug‘urtalash fondi orqali ta’minlanadi. Omonatlarni sug‘urtalash Federal korporatsiyasi bo‘linmasi federal darajada sug‘urtalangan assotsiasiya faoliyatini minimal kapital talablarini o‘rnatish orqali, hisobotlarini doimiy majburiy tekshirish va ssuda-jamg‘arma assotsiatsiyalari faoliyatini reviziya qilish orqali boshqaradi.
Ssuda-jamg‘arma assotsiatsiyasi filiallarni ochish bo‘yicha faoliyatini boshqarish tijorat banklarini boshqarishga nisbatan liberalroq edi: deyarli barcha assotsiasiya bor shtatlarga filiallar ochishga ruxsat berilar edi, 1980 yildan esa, federal darajada lisenziyalangan assotsiyasiya turli shtatlarda filial ochish imkoniyatiga ega bo‘lishdi. 1981 yildan shtat chegaralaridan qat’iy nazar moliyaviy qiyinchiliklar his qilayotgan assotsiasiyalarni qo‘shib olishga ruxsat berildi.Bugungi kunda ssuda-jamg‘arma assotsiasiyasiga butun mamlakat hududida filial ochish imkoniyat berilgan.
FZT va UJKBFTlar o‘z a’zolariga (obligatsiyalar chiqarishdan yig‘ilgan resurslar doirasida) ssudalar taqdim etishmoqda. Ammo, FZTning diskont ssudalaridan farqli ravishda qisqa muddatda qaytarishni ko‘zda tutadi, UJKBFTning ssudalari asosan uzoq muddatli. Bundan tashqari, bunday ssudalar bo‘yicha foiz stavkalar odatda ochiq bozor foiz stavkalaridan past. Bunday holda UJKBFTning ssuda loyihalari ssuda-jamg‘arma assotsiasiyasiga (uy-joy qurilishi bilan shug‘ullanuvchi kompaniyalar uchun bilvosita, chunki asosan ssuda-jamg‘arma assotsiasiyasi ssudalari uy-joy qurish uchun ipoteka kreditlarini nazarda tutadi) dotatsiyalarni ko‘zda tutadi.
Ssuda-jamg‘arma assotsiasiyasi 1980-yillarda jiddiy qiyinchiliklarga yuz tutdi.(12-bobga qarang). Bugungi kunda assotsiatsiyalar ko‘plab tijorat bank faoliyati bilan shug‘ullanishadi, assotsiatsiya faoliyatini boshqarish va litsenziyalash uchun alohida boshqaruv apparati kerak emas.