18-маруза Электр ток, ток кучи ва ток зичлиги. ўзгармас электр токи қонунлари. Ом қонунлари ва уларнинг дифференциал кўриниши. Ташқи кучлар. Электр юритувчи куч ва кучланиш. Электр қаршилик ва уларни занжирга улаш усуллари. Reja

9- Modul Om qonuni

Reja:

1. 
   Berk zanjir uchun Om qonuni.
   
2. 
   Elektr yurituvchi kuch.
   
3. 
   Tarmoqlangan zanjirlar.
   

Tayanch so’zlar: Om qonuni, elektr yurituvchi kuch, zanjir.

Elektrga yot kuchlar ta’sir etmaydigan zanjirning qismi bir jinsli o’tkazgich deb ataladi

1-rasm. Ikkita bir jinsli qarshilikdan iborat elektr zanjiri
Om qonuniga asosan, bir jinsli o’tkazgichdan o’tayotgan tok kuchi kuchlanishga to’g’ri proportsional, o’tkazgich qarshiligiga teskari proportsionaldir.

, (1)

bu yerda R – o’tkazgichning elektr qarshiligi. Bir jinsli tsilindrik o’tkazgich uchun

2-rasm. Bir jinsli tsilindrik o’tkazgich
, (2)

bu yerda - o’tkazgich uzunligi, S – uning ko’ndalang kesimi yuzasi,  - o’tkazgichning solishtirma elektr qarshiligidir.

Misol qilib - tok zichligi – va maydon kuchlanganligi yo’nalishlari mos bo’lgan, uzunligi ga teng silindrik o’tkazgichni olamiz. O’tkazgichning ko’ndalang kesimi yuzasidan oqib o’tuvchi tok kuchi

ga teng. O’tkazgichning qarshiligini va undagi kuchlanish tushishini

deb olsak, bu holda Om qonunini shunday ifodalasak bo’ladi

yoki

Tok zichligi va maydon kuchlanganligi yo’nalishlari bir xil bo’lgani uchun

, (3)

bu yerda  - o’tkazgichning solishtirma o’tkazuvchanligi. Bu ifoda Om qonunining differentsial ko’rinishi deb ataladi. Tok kuchi qarShilikdan o’tayotganda, uning energiyasi o’tkazgichni qizitishga sarf bo’ladi

, (4)

bu ifoda Djoul-Lents qonuni deb ataladi.

Agar, tok kuchi vaqt bo’yicha o’zgarsa, u holda t – vaqt ichida ajralib chiqayotgan issiqlik miqdori quyidagicha hisoblanadi

, (5)

Elementar hajmda ajralib chiqayotgan issiqlik miqdori quyidagicha hisoblanadi.

.

, (6)
bu yerdan birlik xajmdan birlik vaqt ichida ajralib chiqayotgan issiqlik miqdorini topamiz.



, (7)

Bu ifoda Djoul-Lents qonunining differentsial ko’rinishidir.