17-Mavzu: Stabilizatorlar. Reja: Stabilizator haqida umumiy tushuncha

 

 
 
 
V
1
U
kir
R
b
R
n
I
chik
U
chik
V
2
17
.7-rasm. Tranzistorli stabilizator. 
 
Stabilizator kuchaytiruvchi organ–triod V
1 
va o‘lchov organi–diod V
2 
dan tuzilgan. 
Rezistor manfiy teskari bog‘lanish vazifasini bajaradi. Kirish kuchlanishi U
kir
o‘zgarganda triod 
V
1
chiqish kuchlanishi U
chik
ni o‘zgarishiga xalaqit beradi. Mobodo U
chik 
ortsa diod V
2 
orqali tok 
ko‘payadi, bu xolat R
b
rezistorda kuchlanishni ortishiga va natijada V
1 
triodni qisman yopilishiga 
va undagi kuchlanish tushuvini ortishiga sabab bo‘ladi. Bu xolat stabilizatordagi chiqish 
kuchlanishini ortib ketishiga xalaqit beradi. Chiqish kuchlanishini qiymati amalda V
2 
stabilizatordagi
teskari kuchlanishga teng.
 
Tokni stabillash uchun parametrik va kompensatsion stabilizatorlardan
foydalaniladi. Termistor va baretterlar tok stabilizatorlarining elementlari bulib xizmat kilishi 
mumkin. Ammo ularni issiklik inersiyasi kupligi (kattaligi) undan foydalanishni chegaralab 
kuyadi. 17.8-rasmda tranzistorlar asosida tuzilgan tok stabilizatori sxemasi ko‘rsatilgan. 
S
t 
stabilitron yordamida namni kuchlanishi xosil kilinadi. T
1
tranzistori rostlash, T
2
tranzistori esa kuchaytirish vazifasini bajaradi. Rostlanuvchi tranzistor T
1
va namunaviy rezistor 
R
1
lar ketma-ket ulangan yuklama rezistori R
yu 
orkali o‘tgan tok I
yu
chikish kattaligi xisoblanadi. 
Stabilizator ishlagan vaqtida namunaviy rezistor U
tya
dagi kuchlanish tushuvi bilan taqqoslanadi. 
Bu kuchlanishlar farki rotslovchi tranzistor T
1
kollektor – emitter uzatishdagi karshilikni 
boshkaruvchi tranzistor T
2
da kuchaytiriladi, natijada tokni stabillanadi. R
k
rezistor 
kuchaytirgichni kollektor zanjiridagi yuklama.