17-mavzu: Materiallarning magnetik xarakteristikalari. Magnit materiallarni tasnifi. Reja

17-mavzu: Materiallarning magnetik xarakteristikalari. Magnit materiallarni tasnifi.

Reja:

1. 
   Magnit singdiruvchanlik.
   
2. 
   To’yinish induksiyasi.
   
3. 
   Solishtirma hajmiy energiya W.
   

Tashqi magnit maydoni ta’sirida magnitlanadigan, ya’ni o’ziga xos magnitaviy xossalarga ega bo’ladigan ma­teriallar magnit materiallar deyiladi.

Asosiy magnit materiallarga temir, nikel, ko­balt va texnikaviy toza temir asosida olinadigan turli xil qotishmalar kiradi. Magnit materiallarning xossalari magnitaviy xarakteristikalar deyiladigan kattaliklar yordamida baholanadi. Eng muhim magnitaviy xarakteristikalarga quyidagilar kiradi.

1. Magnitaviy singdiruvchanlik (nisbiy magnitaviy singdiruvchanlik) μ. Bu o’lchovsiz kattalik. U absolyut magnitaviy singdiruvchanlik ifodasiga kiradi, G/m,

μ_a = μ_oμ (1)

bunda μ_o—magnit doimiysi, 1,256637*10^-6 G/m ga teng.

Magnitaviy singdiruvchanlik — materialning magnitlanish xususiyatini aniqlaydigan kattalik. μ qiymati qanchalik katta bo’lsa, material shunchalik oson magnitlanadi va aksincha, μ ning qiymati qanchalik kichik bo’lsa, material shunchalik kam darajada magnitlanishi mumkin. Magnitaviy singdiruvchanlik ko’p jihatdan materialga ta’sir etuvchi kuchlanganlik N ga bog’liq (1-rasm). Shu sababli materialning magnitlanish xususiyatini baholash uchun boshlang’ich magnitaviy sing­diruvchanlik μ_b bilan maksimal magnitaviy singdi­ruvchanlik μ_m ni hisobga olishga to’g’ri keladi.

M
1-rasm. Magnitaviy sing-diruvchanlikning magnitaviy maydon kuchlanganligiga bog’liqligi
aterialning bu xarakteristikalari qanchalik kat­ta bo’lsa, u shunchalik oson magnitlanadi. Har qanday magnit material faqat muayyan temperaturaga qadar (Kyuri temperaturasi Θ_K) magnitaviy xossalarga ega bo’ladi, shu temperaturaga yetgandan keyin materialda magnitaviy xossalar yo’qoladi, ya’ni uni magnitlab bo’lmaydi. Bunga sabab shuki, materialning atom va molekulalarining intensiv issiqlik harakati tufayli ichki magnitlanish sohalari

(domenlar) oriyentatsiyasini yo’qotadi, Ba’zi ferritlar- da magnitaviy xossalar Θ = 45°C da yo’qoladi, lekin Kyuri temperaturasi Θ_K=1131°C bo’lgan materiallar ham bor (kobalt).

2. To’yinish induksiyasi B_s . Magnit materialning magnitaviy maydondagi o’zini tutishi boshlang’ich magnitlanish egri chizig’i (2- rasm) bilan xarakterlanadi. Bu egri chiziq magnit materialdagi magnitaviy induk­siya B ning kuchlanganlik N ga qarab o’zgarishini ko’rsatadi. Egri chiziqdan shu narsa ko’rinadiki, magnita­viy induksiya dastlab ortadi, so’ngra uning ortishi sekinlashadi, B _s induksiyaga yetgandan keyin u o’zgarmas bo’lib qoladi. Bunga magnit material to’yindi, deyiladi, B _s induksiya esa to’yinish induksiyasi deb ataladi. B _s ning qiymati qanchalik katta bo’lsa, magnit materialning xossalari shunchalik yuqori bo’ladi. Mag­nitaviy induksiya teslada (T) o’lchanadi.