17-mavzu: Materiallarning magnetik xarakteristikalari. Magnit materiallarni tasnifi. Reja

Magnit materiallarning klassifikatsiyasi

Magnitaviy maydonda o’zini tutishiga ko’ra barcha magnit materiallar ikki asosiy gruppaga magnit-yumshoq va magnit-qattiq materiallarga bo’linadi.

Magnit-yumshoq materiallarning boshlang’ich va maksimal magnitaviy singdiruvchanlik qiymatlari katta hamda koersitiv kuch qiymatlari kichik ( H_s ≤ 4000 A/m) bo’ladi. Bu materiallar oson magnitlanadi va magnitsizlanadi. Ular gisterezisga isroflari kamligi bilan farq qiladi, ya’ni ularning gisterezis sirtmog’i tor bo’ladi.

Magnit-yumshoq materiallarning magnitaviy xarakteristikalari darajasi ularning kimyoviy jihatdan tozaligiga va kristall strukturasining buzilganlik darajasiga bog’liq bo’ladi. Magnit-yumshoq materialda turli xil aralashmalar qanchalik kam bo’lsa, uning xarakteristikalari darajasi yuqori bo’ladi, ya’ni μ_b va μ_m shunchalik katta hamda H_s hamda gisterezisga isroflar shunchalik kam bo’ladi. Shu sababli magnit-yumshoq materiallar ishlab chiqarishda ulardan eng zararli aralashmalarni—uglerod C, fosfor P, oltingugurt S, kislorod 0₂, azot N₂ va turli xil oksidlarni chiqarib yuborishga harakat qilinadi. Shu bilan bir vaqtda materialning kristall strukturasini buzmaslik va unda ichki kuchlanishlar hosil qilmaslik choralari ham ko’riladi. Magnit-yumshoq materiallardan elektr mashinalar, transformatorlar, rele va boshsa elektr apparatlarning o’zaklari tayyorlanadi.

Magnit-qattiq materiallarning koersitiv kuchi (H_s ≥4000 A/m) va qoldiq induksiyasi (B_r≥0,1 T) kat­ta bo’ladi. Ularga keng gisterezis sirtmog’i to’g’ri keladi. Bu materiallar juda qiyinlik bilan magnitlana­di, magnitlangandan keyin esa magnitaviy energiyasini bir necha yil saqlashi, ya’ni doimiy magnitaviy maydon manbai bo’lib xizmat qilishi mumkin. Magnit-qattiq materiallar, asosan, doimiy magnitlar tayyorlash uchun ishlatiladi.

Tarkibiga ko’ra barcha magnit materiallar metall va metallmas materiallarga bo’linadi. Metall magnit materiallarga sof metallar (temir, kobalt, nikel) va ba’zi metallarning magnitli qotishmalari, metallmaslariga esa ferritlar kiradi.

Savollar

1. 
   To’yinish induksiyasi nima?
   
2. 
   koersitiv kuch qanday kuch?
   
3. 
   Magnit materiallarning klassifikatsiyasini tushuntiring.