17-mavzu. Buxgalteriya axborot tizimi

1 – DARAJA. Birlamchihisob 
Moddiy boyliklar hisobini olib boruvchi xodimlarning AIJ 
Tabel hisobini olib boruvchi xodimlarning AIJ 
Tayyor mahsulotlar hisobin iolib boruvchi 
xodimlarningAIJ 
2 – DARAJA. Boshqaruvhisobi 
Arzon baholi va tez eskiruvchan tovarlar hisob-kitoblarini olib boruvchi hisobchining HAIJ 
Asosiy vositalar, nomoddiy aktivlarning hisobini olib boruvchi HAIJ 
Moliyaviy-hisoblashoperatsiyalari (kassaoperatsiyalari, hisobotberuvchishaxslar, 
debitorlar, kreditorlarbilanhisob-kitoblar, valyuta) bo’yichahisoblarniolibboruvchiHAIJ 
TayyormahsulotlarvaularnisotilishininghisobiniolibboruvchiHAIJ 
IshlabchiqarishharajatlarininghisobiniolibboruvchiHAIJ 
3 – DARAJA. Moliyaviyhisob 
Yig’matahliliyvasintetikhisobnihamdahisobotnishakllantirishniolibboruvchixodimningHAIJ 
MoliyaviytahlilvarejalashtirishningHAIJ 
Ichkiauditorning HAIJ 

---

328 
Yirik korxonalarda BHAT yordamida hisob axborotlarini ishlab chiqish 
birlamchi, boshqaruv
va 
moliyaviy hisobning
uchta bosqichida olib boriladi (17.3-
rasm).
Har bir bosqichda hisob axborotlarini yig`ish, ro`yhatga olish, ishlab chiqishning 
uslubiyotiga muvofiq iqtisodchi, hisobchi, moliyachi va tahlilchilarning o`zaro 
bog`langan AIJ (HAIJ) yaratiladi. Ushbu talablarga javob beruvchi yirik korxonalar 
BHATni markazlashtirilgan boshqaruvga ega tarmoqda hisob xodimlarining AIJ 
majmuasi asosida yaratish maqsadga muvofiqdir. 
Har bir AIJ va ularning guruhlari uchun mustaqil dasturiy model ishlab 
chiqiladi. Shu tartibda tashkil qilingan BHATning tarkibiy qismi AIJlarini qo`shish 
yoki chiqarib tashlash imkoniyatiga xos bo`lgan ochiq modulli tizimdan iborat 
bo`ladi. Bu juda muhim, chunki BHATni ishlab chiqarishda vaqt o`tishi bilan 
qo`shilgan modullar butun tizimni qayta qurilishini talab qilmasliklari kerak. Turli 
xildagi AIJning axborotlarini solishtirila olinishi me‘yoriy-ma‘lumotnomaviy 
axborotlarning yagona fondini yaratish hisobiga ta‘minlanadi. 
• birlashtirilgan holda ham boshqarish, xam umumlashtirilgan moliyaviy 
hisobotni olish imkoniyati. Yirik korxonalar filiallar va uzoq masofadan omborlarga 
ega bo`lishlari mumkin. Bundan tashqari, bunday korxonaning mablag`lari 
mulkdorlar guruhiga tegishli bo`lishi mumkin. Shuning uchun ham bunday 
tizimlardan markazdan turib tezkor boshqarish uchun ma‘lumotlarni almashtirishni 
amalga oshirish imkoniyatiga ega uzoqlashtirilgan ish joylarining mavjudligi 
muhimdir.