17 ma’ruza Bosim datchiklari

Sig‘imli usul (metod) 

Datchikning  “yuragi”  bo‘lib  sig‘imli  yacheyka  hisoblanadi.  Sig‘im  metodi 

kondensator  qoplamalari  orasidagi  elektr  sig‘imining  bosim  o‘zgarishiga  qarab 

o‘zgarishiga  asoslangan.  Bu  usulning  afzal  tomoni,  u  yuklamaga  chidamli. 

Bosimni  o‘lchovli  membrana  yuklama  ortib  ketganida  kondensator  qoplamasi 

devoriga yotib qoladi va yuklama yo‘qolgach asl shaklini tiklaydi. 

Rezonans  metod.  Metod  asosida  elastik  element  kuch  yoki  bosim  ta’sirida 

deformatsiya  qilinganida  rezonans  chastotasining  o‘zgarishi  yotipti.  Bu 

datchikning  yuqori  stabilligini  ta’minlaydi  va  pribor  chiqish  xarakteristikalarini 

yuqori darajada ta’minlaydi. 

Induktiv  metod.  Bu  metod  uyurma  toklarni  (Fuko  toklarini)  qayd  qilishga 

asoslangan.  Sezgir  element  bir-biri  bilan  metall  ekran  bilan  ajratilgan  ikkita 

g‘altakdan  iborat.  Almashtirgich  mexanik  kontakt  bo‘lmaganida  membrananing 

siljishini  o‘lchaydi.  G‘altaklarda  o‘zgaruvchan  tok  elektr  signali  shunday 

generatsiya  bo‘ladiki,  bunda  g‘altak  zaryad  va  razryadi  bir  xil  vaqt  oraliqlarida 

sodir  bo‘ladi.  Membrana  og‘ganida  fiksatsiyalangan  asosiy  g‘altakda  tok  hosil 

bo‘ladi,  buning  oqibatida  sistema  induktivligi  o‘zgaradi.  Asosiy  g‘altak 

xarakteristikasining  siljishi  bosimni  standart  signalga  aylantirish  imkoniyatini 

beradi, u o‘zining parametrlari bilan qo‘yilgan bosimga to‘g‘ri proporsional. 

Ionizatsion  metod.  Bu  metod  asosida  ionlashgan  zarrachalar  oqimini  qayd 

qilish  yotadi.  Analog  bo‘lib  lampali  diodlar  hisoblanadi.  Lampa  katod,  anod  va 

qizdirgichdan  iborat.  Agar  mazsus  materiallar  ishlatilsa,  qizdirgich  kerak 

bo‘lmaydi.  Bunday  lampalarning  afzalligi  chuqur  vakuumda  ham  past  bosimni 

o‘lchay  olishidadir.  Agar  bosim  atmosfera  bosimiga  yaqin  bo‘lsa,  bunday 

lampalarni ishlatib bo‘lmaydi. Shuning uchun bunday almashtirgichlarni (bosimni 

---

signalga  aylantirgichlarni)  boshqa  bosim  datchiklari  bilan,  masalan  sig‘im 

datchiklari bilan ishlatgan foydali. Signalning bosimga bog‘liqligi logarifmikdir.