16-multidisciplinary online distance conference on "scientific and practical research in uzbekistan" part-14

22
Июнь
17
TABIATNI ASRAB AVAYLAYLIK
Pulatova Madina, Tog‘ayeva Nafisa
Namangan viloyati Uchqo‘rg‘on tumani 
30-sonli maktabi biologiya fani o‘qituvchisi
 Namangan viloyati Uchqo‘rg‘on tumani 
30-sonli maktabi boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi
Telefon:[phone]
polatovnurigmail.com
Anotatsiya: Ushbu maqoladi tabiat unda uchraydigan o‘simlik va hayvonlarni muhofaza 
qilish.xususida.mulohaza.yuritilgan.
Kalit so‘zlar:.tabiat,.atmosfera,.“Qizil.kitob”,.tog‘.o‘rmonlari,.o‘simliklar.florasi.
Inson o‘z faoliyati bilan atrof-muhitning holatiga qadimdan tasir qilib 
kelgan.. U. ovchilik. qilib. komponentlarini. o‘ldirgan. qancha-qancha. turlarining. yo‘qolib.
ketishiga sabab bo‘ldi
Qadimgi zamonlarda yerlardan yuqori hosil olish uchun insonlar tez-tez ekin maydonlarrini 
o‘zgartirib.turish.bilan.tabiiy.muhitga.tasir.qilgan.bo‘lsa,.texnika.asrining.kelishi.sababli.tabiiy.
ekositemalarga.qishloq. xo‘jaligi.va. sanoatning.ta’siri. o‘zgarib.ketdi..Hozir. jahon. bo‘yicha.har.
kuni. tabiiy. muhitdan. 110-130. gektar. yer. tortib. olinib. shu. yerlarga. yillar. sanoat. obyektlari,.
qishloq.va.shaharlar.qurilmoqda..Sanoat.rivojlangan.joylarga.juda.oz.miqdorda.o‘simlik,.buta,.
daraxt.va.hayvonlar.moslashgan.
Texnikaning. o‘sishi. bilan. yer. osti. qazilmalaridan. foydalanish. boshlandi.. Buning. natijasida.
juda. ko‘p. maydonlardagi. jo‘ka,. zarang,. qarag‘ay. o‘rmonlari. yo‘qolib. ketdi.. Qalim. o‘emonlar.
dashtga.aylandi,.u.yerlarni.begona.o‘tlar.bosdi..
Hozirgi.kunda.jahondagi.turli.xil.korhonalardan.300.xilda.ortiq.gazimon.va.qattiq.zarrachalar.
atmosferaga.chiqarilib,.havo.ifloslanib,.uning.tarkibini.va.xususiyatlarini.o‘zgartirib.yubormoqda..
Atmosferadagi.iflos.zarrachalari.gaz.va.qattiq.zarrachalar.yog‘in.bilan.yomg‘ir.kislotali.holida.
yerga.tushib.o‘simlik,.hayvon,.va.inson.salomatligiga.salbiy.ta’sir.ko‘rsatmoqda..
Tog‘,. tog‘. yonbag‘irlarida. o‘rmon. daraxtlarining. ayovsiz. keshilishi,. suvning. oqib. ketishi,.
namlikning.kam.to‘planishi,.o‘simliklar.qoplamining.siyrashlanishidan.hayvonlar.va.qishloqlarning.
shu.yerdan.ketib.qolishidan.sabab.bo‘lmoqda.
Turli. sayyohlar,. chang‘i. uchuvchilar. bunda. daraxtlarni. kesib,. sindirib,. noyob. o‘simliklarni.
yulib.tabiatni.payhon.qilmoqda.
Insonning.salbiy.harakati.natijasida.yer.yuzida.ko‘plar.flora.va.fauna.yo‘qolib.ketdi..Jumladan,.
1600-yildan to shu kunlargacha dunyo bo‘yicha qishloqlarning 162ta turi va tur vakillari 
yo‘qolgan,. yana. 381tur. esa. yo‘qolib. ketish. arafasida. sutemizuvchilarning. 255turi,. Avstraliya.
haltali.hayvonlarining.42%.yo‘qolish.xafi.ostida.qolgan..
1870-1880 yillar Janubiy Amerikaning 2 zebra turi burchella va kvachka zebralari yer yuzidan 
yo‘qoladi..Tasodifan.Hindistonda.Bizon.va.Zubrlar.oz.miqdorda.saqlanib.qoladi..BMT.qoshidagi.
UNESCO.ma’lumotlariga.ko‘ra.hozirda.har.kuni.bittadan.biologic.tur.yo‘qolmoqda..
Tirik.yurlar.yo‘qolishining.asosida.:.ovchilik(otish,.tutish),.organizmlarning.yashash.joyining.
buzilishi (yonishi o‘rmonlarning keshilishi) boshqa joylardan olib keltirilgan turlarning ta’siri 
turini.o‘ldirish,.yerlarning.suv.bosishi,.ko‘l,.botqoq,.daryo.etaklarininh.qurib.qolishi,.tasodifan.
o‘lish,.tabiiy.ofatlar’.va.antropogen.omillar.ta’siri.kabi.sabablar.yotadi.
O‘zbekistonning.o‘zida.lolalar,.shiroch,.o‘lmas.o‘t,.kiyik.o‘t,.shafron.kabilar,.butalar,.daraxtlar.
brogan. sayin. insonlarning. salbiy. ta’siri. natijasida. yo‘qolib. bormoqda.. Ulardan. 315. dan. ortiq.
o‘simlik.va.70.ga.yaqin.turli.hayvonlar.turi.yangi.“Qizil.kitob”ga.kiritildi.
Tabiatni,.uning.boyliklarini.muhofaza.qilish.qadimdan.ma’lum,.tarixiy.qo‘lyozmalar,.toshdagi.
bitiklar va eng muhim ko‘rsatma qoidalar musulmonlarning “Qur’oni Karim” tabarruk kitobida 
va.boshqa.diniy.kitoblar-.Injil,.Tavrot.va.Zaburda.ham.qayd.qilingan.

---

107