|
3
Июнь
17
илмли.аёл.бўлиб,.уйида.атрофдаги.маҳаллалар.қизларига.дарс.берган..Аҳмад.ёлғиз.фар
-
занд. бўлиб,. ота-онасининг. бонқа. фарзандлари. вафот. этган.. Аҳмад. бошланғич. билимла
-
рини.онасидан.ўрганган..Отаси.ўғлининг.истеъдодини.кўриб,.унга.араб.тилини.ўргатади..
Аҳмад. ўн-ўн. икки. ёшлигида. араб. тилидаги. китобларни. ўқиб,. Қуръонни. тафсир. қилади..
Ёшлигида.рассомлик,.наққошликни.ҳам.ўрганади.ва.ҳеч.кимнинг.ёрдамисиз.қоғоз,.даф
-
тарлар. юзига. табиату. ҳайвонлар. расмини,. бинолар. нақшини. чизар. эди.. Шу. билан. бирга.
у.ҳатта.хунар.хисобланган.чиройли.ҳуснихатга.ҳам.эга.эди..Ўн.ёшида.отаси.уни.қорилар.
мактабига.беради,.кейинрок,.14.ёшлигида,.1841.йил.мадрасага.ўқишга.беради..Аҳмад.До
-
ниш. мадрасада. расмий. бўлган. илмларни. фаросат. ва. ҳайратомуз. заковат. билан. ўрганар.
эди.. у. ўз. ташаббуси. билан. Мадраса. дастурида. бўлмаган,. лекин. ўтган. асрларда. Шарқ.
мамлакатларида.ривожланган.илмларни.эгаллаш.билан.машғул.бўлди.ҳамда.астрономия,.
риёзиёт,. табиатшунослик,. фалсафа,. калом,. тиббиёт,. тарих,. адабиёт. назарияси. каби. соха
-
ларни. мустакил. эгаллади.. Мутафаккирнинг. таъкидлашича,. астрономия. илмини. Мирзо.
Абдулфаттоҳхон. мунажжимдан. ўрганган. [2].. бундан. танқари,. наққошлик,. сураткашлигу.
хат. кўчириш. санъатини. пухта. эгаллаган.. Дониш. тахаллуси. билан. ғазаллар. машқ. қила.
бошлади.. Одамларга,. хусусан,. Мадраса. талабаларига. турли. китоблардан. нусха. кўчириб,.
уларни.ҳар.хил.расмлар,.турли-туман.нақшлар.билан.безаб,.моддий.аҳволини.яхшилади,.
истеъдодли.наққош.ва.котиб.сифатида.шуҳрат.қозонди..Аҳмад.Дониш.«Ҳафт.калам».но
-
мига.эга.булган.бухоро.хаттотлик.мактаби.вакилларидан.биридир..устоз.Айнийнинг.ҳикоя.
килишича,. «Мир. Араб. мадрасасида. 300. дан. ортик. толиби. илмлар,. муллалар. ўқир. эди..
Шу.мадрасада.Аҳмад.Маҳдум.Донишнинг.хужраси.бор.эди..уни.Аҳмад.калла,.деб.атар.
эдилар..Ҳафтада.бир.марта,.кечқурун.уйидан.ўзининг.хужрасига.келар.эди..Муллалар.уни.
олим.ва.шоир.деб.атар,.лекин.уни.худосиз.деб.хисоблар.эдилар..Мен.у.билан.танишишни.
жудаям. хоҳлар. эдим,. аммо. бунинг. учун. мен. ҳали. жуда. ёш. эдим.. уша. йили. Шарифжон.
Маҳдум. бухорога. кайтди.. Ахмад. калланинг. «Нодир. вокеалар». асари. қўлёзмасини. олиб.
келди. ва. Мирзо. Абдулвоҳидга. уни. кўчиришни. топширди». [3].. Мадраса. хатмидан. сўнг.
устозларидан.бирининг.кўмаги.билан.Аҳмад.Дониш.Амир.Насрулло.саройига.меъмор.ва.
хаттот.сифатида.ишга.жойлашди..кўп.вақт.ўтмай.у.нафакат.наққошу-меъмор,.балки.доно,.
фозил. олим. сифатида. танилади.. Амир. Насрулло. Донишнинг. зийраклиги,. ақллилигини.
фаҳмлаб,.Петербургга.мирзо.ва.ишончли.кишиси.сифатида.юборади..1857.йилнинг.ёзида.
Николай.I.вафоти.муносабати.билан.таъзия.изхори,.Александр.I.нинг.тахтга.ўтирганини.
табриклаш.учун.бу.гурух.йулга.чикади..Гурух.сардори.элчи.мулложон.Мироҳур.эди..уч.
ой.давом.этган.сафарда.улар.саноат.корхоналари,.тарихий.ва.маданий.ёдгорликлар,.кутуб
-
хона,.театр,.расадхона,.ботаника.боғи,.музейлар,.илм-фан.марказлари.билан.танишдилар..
бу. ташриф. Донишга. икки. давлатни. бир-бири. билан. қиёслаш. имконини. беради.. Аҳмад.
Дониш.кўрганларини.амирга.таърифлаб.берса,.унинг.ҳикояларидан.кейин.амир.давлатда.
ислохот. ўтказади,. деб. умид. килар. эди.. чунки. амирнинг. ўзи. Донишга. рус. давлатининг.
ички.ишларини.диққат.билан.ўрганиб.келишни.таъкидлаган.эди..Дониш.ҳикоялари.амирда.
қандай.таассурот.қолдиргани.аниқ.эмас.эди..у.1860.йилда.вафот.этади.ва.унинг.иродасиз,.
тадбирсиз.уғли.Музаффар.тахтга.ўтиради..Музаффар.даврида.Донишнинг.саройда.нуфу
-
зи. ва. таъсири. камроқ. бўлди.. 1866. йил. рус. подшоси. Тошкентга. ҳужум. қилиб,. уни. қўлга.
киритади..Амир.Музаффар.ўзини.ислом.ҳомийси.ҳисоблаб,.рус.қўшинига.карши.лашкар.
тортади.ва.шу.билан.бухоро.ва.россия.ўртасида.қарама.-.қаршиликни.вужудга.келтиради..
Дониш. россиянинг. иқтисодий. ва. ҳарбий. қудратини. яхши. билгани. учун. бухоро. ва. рос
-
сия. ўртасидаги. жангни. фойдасиз. деб. ҳисоблайди.. Донишнинг. сўзларига. қарамай,. амир.
душманлик.муносабатлари-ю,.жанг.оташини.тезлатар.эди..Натижада.бухоро.мағлубиятга.
учради,.тузилган.сулҳ.асосида.у.россияга.катта.товон.тулади,.ерларининг.катта.қисмидан.
маҳрум. бўлди.. 1869. йилнинг. охирида. сулғга. имзо. чекилгандан. сўнг. амир. Музаффар.
дўстлик. изҳори. ва. икки. мамлакат. муносабатларини. мустахкамлаш. учун. Петербургга. ўз.
элчиларини.юборди,.Донишни.эса.сафарнинг.махсус.мирзоси.этиб.тайинлади..бу.сафарда.
Аҳмад.Дониш.Петербург.билан.янада.яхшироқ.танишади,.рус.амалдорлари,.маъмурлари.
орасида.сиёсатдонлиги.билан.элчидан.ортикроқ.обруга.эга.булади..Ахмад.Дониш.россия.
18
Do'stlaringiz bilan baham: |
