|
10
Июнь
17
TEKST ÚSTINDE ISLENETUǴÍN JUMÍSLARDÍŃ TÚRLERI
Najimova Aysara Duysenbaevna
Ájiniyaz atındaǵı NMPI Baslawısh tálim kafedrası oqıtıwshısı
Duysenbaeva Nesibeli Narbay qızı
Ájiniyaz atındaǵı NMPI Baslawısh tálim fakultetiniń 1-kurs talabası
Telefon:+998(91)3757281
najimova81@umail.uz
Annotaciya
:.Maqalada.ana.tili.sabaqlıǵında.tekst.ústinde.islew.máselesi,.tekst.qurılısı,.sóylew.
konteksti.haqqında.sóz.etiledi.
Gilt sózler
:.Baslawısh.tálim,.tekst,.tekst.jaratıw.metodikası,.mikrotema,.makrotema,.mazmun,.
abzac
Tekst. –. bul. baslawısh. klass. oqıwshılarınıń. ana. tili. sabaǵında. onı. dúziwge. bolǵan. qábiletin.
payda.etedi..sebebi,.baslawısh.klass.oqıwshılarında.tekst.dúziwge.qábiletin.qáliplestiriw.zárúrligi.
hám.múmkinshiligi.ana.tili.tálimi.aldında.turǵan.wazıypa,.ámeliy.zárúrlik.bolıp.esaplanadı..
«Baslawısh. klaslar. ana. tili. sabaqlarında. oqıwshılar. tekst. jaratıwǵa. úyretiw. metodikası».
miynetiniń.avtorı.N.i.Bekniyazova.teksttiń.qurılısı.boyınsha.tómendegi.túsinikler.boyınsha.jumıs.
alıp.barılıwın.kózde.tutadı.
2-klass. ushın:. «1.. Tema.. Kishi. tema. ulıwma. temanıń. bir. bólegi. sıpatında.. Tiykarǵı.
mazmunı.sáwlelengen.bólimi,.onıń.formalıq.belgileri:.gáplerdiń.bar.ekenligi..2..Mikrotemalar..
Mikrotemalardı. táriplew,. shegaraların. tabıw,. temanı. ashıw.. 3.. Gápler. toparı.. Gápler. toparınıń.
belgileri:.baylanıslı.sóylew.kontekstinde.mazmunlıq.izbe.–.izlik,.eki.–.jeti.gáptiń.bar.ekenligi.
kórsetiledi». [Bekniyazova,. 2012,. 75]..al,. 3. hám. 4-klaslarda. tekst. dúziw. isi. qurılısı. boyınsha.
bunnan. da. quramalasıp. barıwı. názerde. tutılǵan.. atap. aytqanda,. 3-klaslar. ushın. 2-klasqa.
salıstırǵanda.oqıwshı.ádewir.quramalı.gáplerdi.dúze.alıw.imkaniyatına.iye.bolıwı.kerek..Gápler.
toparınıń. belgileri:. leksikalıq,. grammatikalıq. qurallar. járdeminde. mazmunlıq. baylanıs. bolıwı..
abzaclarǵa. bóliwdi. oqıwshı. biliwi. kerek. dep. esaplaymız.. 4-klaslarǵa. kelip. bolsa,. oqıwshı. 2.
hám. de. 3-klasqa. salıstırǵanda. da. quramalıraq. dúze. alıwı. kerek.. atap. aytqanda,. gáplerdiń. óz.
ara. baylanısıw. quralları,. sózlerdiń. tákirarlamay. jaza. alıwı,. sinonimlik. almasıwlardı,. kómekshi.
sózler.menen.birge.sóz.tártibin.de.biliwi.kerek..Demek,.4-klass.waqtında.oqıwshılar.kishigirim.
tekstli. erteklerdi,. ádebiy. shıǵarmalardı. oqıwǵa. ádetlendiriw,. olardan. tekstlerdi. ayırıp. biliwi.
kerek..Tekstlerdi.arnawlı.túrde.izertlegen.i.a.azimova.tekst.dúziwde.tómendegi.toparlastırıwdı.
usınadı:.«1..leksikalıq.(sózdiń.tákirarlanıwı.hám.sinonimler)..2..leksika-grammatikalıq.(almasıq,.
ráwishler,. orındı,. waqıt. múnásibetin. bildiretuǵın. birikpeler,. dánekerler,. kómekshi. sózler,. kiris.
sózler».[azimova,.2008,14].
Baslawısh.klaslarda.tekst.dúziwde.gáplerdiń.izbe-iz.(shınjırlı.hám.parallel.baylanısı,.gáplerdiń.
ózara. baylanısıwshı. leksikalıq. hám. grammatikalıq. qurallardıń. bolıwı,. dialog. formasındaǵı.
tuwra. gáp,. avtor. gápin. oqıwshılar. óz. ara. ajıratıp. biliwi. kerek.. Baslawısh. klass. oqıwshıları.
shólkemlestiriw.formaları,.semantikalıq-grammatikalıq.qurılısı.ayrıqsha.orın.iyeleydi..Olar.tekst,.
gáp,.tema.qoyıw,.abzac,.gápler.toparı.ulıwma.tema,.kishi.tema,.temanıń.birinshi.hám.sońǵı.gápi,.
tiykarǵı.mánis.(mazmunı).izbe-iz.baylanısıwı,.parallel.baylanısıwın,.tekstte.dialoglardıń.beriliwi.
tema.tańlaw.sıyaqlı.túsiniklerin.ózbetinshe.tekst.dúziw.isinde.usı.izbe-izlikti.basshılıqqa.alıwı.
kerek..
Baslawısh. klaslarda. tekst. dúziwde. oqıwshılardıń. qıynalatuǵın. tárepi. bul. tekstte. sózlerdiń.
hám. gáplerdiń. izbe-izligin. durıs. bere. almawı,. bir. sózdi. bir. neshe. orında,. bir. tekst. mısalında.
paydalana.beriw,.tek.ǵana.kúndelikli.awızeki.sóylew.tilinde.ǵana.ózleri.awızeki.sóylew.tilinde.
ǵana.ózleri.pikir.alısıw.ortalıǵında,.úyde,.máhállede,.mektepte.eki.klasta.ǵana.sóylew.barısında.
paydalana.alatuǵın.gáplerinen.ǵana,.tanıs,.onsha.quramalı.bolmaǵan.gáplerden.tekst.dúze.alıw.
múmkinshiligi.kórinedi..Mısalı,.baslawısh.klasta,.ásirese,.3-4-klaslarda.oqıwshı.quramalı.túrdegi.
tekstlerdi. dúze. alıw. qolınan. keledi.. Mısalı,. 3. yamasa. 4-klass. oqıwshıları. ana. tili. sabaǵında.
teksttegi.gáplerdiń.mazmunı.boyınsha.ózara.baylanısın.kórsetilgen.tema.sheńberinde.orınlay.aladı..
Geypara.waqıtlarda.baslawısh.klass.oqıwshılarına.tekst.dúziw.tapsırmasın.orınlaw.tapsırılǵanda.
bir.qatar.tómendegi.tártiptegi.kemshilikler.de.anıqlanıwı.múmkin,.yaǵnıy.birinshiden,.oqıwshılar.
346
Do'stlaringiz bilan baham: |
