16-multidisciplinary online distance conference on "scientific and practical research in uzbekistan" part-14

10
Июнь
17
ONA TILI DARSLARIDA NOAN’ANAVIYLIK
Shamuratova Tursunoy
Xorazm viloyati Gurlan tumani 
42-AFCHO‘I maktabi boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi
 
Annotatsiya:
.Maqolada.boshlang‘ich.sinflarda.ona.tili.darslarini.noan’anaviy.tarzda.o‘qitish.
va. tashkil. etish. bo‘yicha. fikr. yuritilgan. bo‘lib,. unda. ona. tilini. o‘qitishda. interfaol. usullardan.
hamda yangi pedagogik texnologiya va metodlardan foydalangan holda noan’anaviy darslarni 
samarali.tashkil.qilish.haqida.fikr.yuritilgan.
Kalit so‘zlar: 
Shaxsning rivojlanishi, ona tili o‘qitish,
 
interfaol, pedagogik texnologiyalar, 
metodlar,.noan’anaviy.dars,.test,.lug‘at.
Buyuk bobokalonlarimiz Beruniy yosh avlodga ilm o‘rgatish jarayonida aql va bilimga 
tayanish. lozimligi. haqida. aytib,. shunday. degan. edi:. “Til-kishilar. o‘rtasidagi. aloqa. va. fikr.
almashinuv.vositasigina.emas,.balki.barcha.fanlar.asosini.o‘rganish.kalitidir.”.respublikamizda.
olib borilayotgan ta’lim inshoatlari-“Talim to‘g‘risida”gi Qonun, “Davlat tili haqida”gi Qonun, 
“Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”ning hayotga tadbiq etilishi zabardast tarbiyashunosimiz 
bashoratining.asosli.ekanligini.ko‘rsatib.turibdi..shaxsning.rivojlanishi.–.jamiyat.rivoji.demak..
Shunday ekan, jamiyat oldida turgan eng asosiy vazifalardan biri-sog‘lom avlodni voyaga 
yetkazishdir..Bu.muhim.vazifani.amalga.oshirish.birinchi.navbatda.o‘qituvchiga.bog‘liq..
O‘qituvchi o‘quvchilarning o‘zaro hamkorligi asosida dars samaradorligini oshirishi mustaqil 
fikrlash,. erkin. fikr. mulohaza. yuritish,. munosabat. bildirish. ko‘nikmasini. shakllantirishi,. ya’ni.
interfaol. tushunchasini. yuzaga. keltirishi. kerak.. Bu. usulda. o‘quvchi. o‘zi. faol. ishtirok. etgan.
holda yakka juftlikda guruhlarda muammoga yechim va savollarga javoblarni topishga harakat 
qiladi,.fikrlaydi,.yozadi,.baholaydi,.so‘zga.chiqadi,.dalil.hamda.asoslar.orqali.qo‘yilgan.masalani.
yoritib.berishga.harakat.qiladi..Bu.esa.o‘quvchilarning.xotirasida.uzoq.saqlanadi..Yangi.mavzuni.
o‘zlashtirishda. tanqidiy-tahliliy. yondosha. oladi.. O‘qituvchi. faqat. yo‘l-yo‘riq. ko‘rsatuvchi,.
kuzatuvchi.vazifasini.bajaradi,.xolos.
Boshlang‘ich. ta’limda. ona. tili. o‘qitish. asosiy. o‘rinni. egallaydi.. Ona. tili. dasturi. quyidagi.
bo‘limlarni o‘z ichiga oladi:
1.. savod.o‘rgatish,.sinfdan.tashqari.o‘qish.va.nutq.o‘stirish;
2.. sinfda,.sinfdan.tashqari.o‘qish.va.nutq.o‘stirish;
3.. fonetika,.grammatika,.imlo.va.nutq.o‘stirish.
Ona tili darslari o‘quvchilarda nutq faoliyatining asosiy turlarini o‘stirish bilan bir qatorda, 
ularda axloqiy va estetik tasavvurlarni shakllantirish, nafosat hissini tarbiyalash, mantiqiy tafakkur 
yuritishga o‘rgatish, bilim manbai bo‘lgan kitobni sevish kabi muhim masalalarni hal etishni 
nazarda.tutadi..
“fonetika,.grammatika,.to‘g‘ri.yozuv.va.nutq.o‘stirish”.dasturi,.“Tovushlar.va.harflar”,.“so‘z”,.
“Gap”,. “Bog‘lanishli. nutq”. va. “Husnixat”. bo‘limlarini.o‘z. ichiga. oladi.. Mana. shu. bo‘limlarni.
o‘tish, o‘quvchilarga singdirish jarayonida o‘qituvchi o‘zining bor mahoratini ko‘rsatib, ona 
tili darslarini noan’anaviy tarzda o‘tib, o‘quvchilarni qiziqtira olishi, shu bilan birga ularning 
Grammatik.savodini.rivojlantirib.borishi.lozim.
Ilg‘or pedagogik texnologiyalarning juda ko‘p usullari mavjud bo‘lib, ular: seminar darslar, 
konferensiya darslari, “Aqliy hujum”, “Kichik guruhlarda ishlash”, “BBB” (bilar edim, bilib 
oldim,.bilishni.xohlayman),.va.boshqalar..Bu.usullardan.o‘quvchilar.Yoshi,.psixologik.xususiyati,.
bilim.darajasiga.qarab.foydalanish.mumkin.
Ona. tili. o‘qitishda. noan’anaviy. dars. usuli. yuqori. samara. bermoqda.. Bu. usul. o‘z. ichiga. bir.
qancha. metodlarni. oladi.. Masalan:. ma’ruza,. suhbat,. test,. og‘zaki. bayon,. mustaqil. yoki. amaliy.
ish, lug‘at bilan ishlash, diktant, o‘yin, bellashuv, musobaqa, sayohat, krossvordlarni tuzish va 
yechish,.savol-javob.va.boshqalar..
Noan’anaviy darslarni o‘tish uchun o‘qituvchi va o‘quvchi puxta tayyorgarlik ko‘rishi kerak, 
ya’ni. har. bir. mavzuga. o‘qituvchi. rangli. rasmlar,. tarqatma. materiallar,. kesma. harflar,. testlar,.
boshqotirmalar. olib. kelishi. zarur.. Ona. tilidan. noan’anaviy. darslarda. boshqotirma,. rebuslardan.
foydalanilsa,.ular.o‘quvchining.tafakkurini.charxlaydi,.o‘ylashga,.fikr.yuritishga.o‘rgatadi..Bular.
albatta.oddiydan.murakkabga.qarab.borishi.lozim..

---

115