16-multidisciplinary online distance conference on "scientific and practical research in uzbekistan" part-14


Muzaffarova Nargiza Toshtemirovna



Download 4,47 Mb.
Pdf ko'rish
bet37/221
Sana04.06.2022
Hajmi4,47 Mb.
#635792
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   221
Bog'liq
10.Pedagogika-5

Muzaffarova Nargiza Toshtemirovna
Toshkent viloyati Olmaliq shahar 
19-son umumiy o`rta ta`lim maktabining 
Boshlang`ich sinf o`qituvchisi 
Orunbayeva Janar Asilxanovna
Toshkent viloyati Bo`stonliq tumani 
34-son umumiy o`rta ta`lim maktabining 
Boshlang`ich sinf o‘qituvchisi
Nurmetova Mohira Safarbayevna
Xorazma viloyati Shovot tumani 
21-son umumiy o‘rta ta‘lim maktabining 
Boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi
+998909319778 
x.nurmetov@cspi.uz
Annotatsiya:
 
Bugungi.kunda.uzluksiz.ta’lim.tizimida.ilg‘or.xorijiy.tajribalarni.qo‘llash.
muhim. ahamiyat. kasb. etadi.. Mazkur. maqolada. ta’lim. muammolari. yechimi. va. fanlarni.
o‘qitish sifatini oshirishda boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida lug‘at diktant yozish malakasini 
shakllantirishni.o‘rni.va.ahamiyati..
Kalit so‘zlar:
 
Diktant, lug‘at, klaster, innovatsiya, uzluksiz ta’lim, umumta’lim maktablari, 
oliy.o‘quv.yurtlari,.biologiya.ta’limi,.variativ.
Diktant.–.eshitib.idrok.qilingan.so‘z,.gap,.matnni.yozishdir..Diktant.orqali.o‘quvchilarning.
og‘zaki. va. yozma. nutqining. grammatik. qurilishi. tartibga. solinadi,. savodxonlik. darajasi.
oshiriladi.. Diktantning. maqsadi. va. tashkil. etish. shakli,. materiali. va. bajarilish. usuliga.
ko‘ra. bir. nechta. turlari. bor.. Boshlang‘ich. sinflarda. tashkil. etiladigan. qulay. va. samarador.
diktantlardan. biri. lug‘at. diktantdir.. Lug‘at. diktant. vaqtni. tejash,. o‘quvchilarning. husnixat.
bilan.yozish.malakalarini.mustahkamlash,.so‘z.zahirasini.boyitish,.shuningdek,.savodxonlik.
darajasini.nazorat.qilish.va.hisobga.olish.maqsadida.o‘tkaziladi.
Lug‘at.diktant.ona.tili.dasturi.talabi.asosida.bolaning.yoshiga,.qabul.qilaolish.darajasiga.
qarab.belgilangan..Lug‘at.diktant.uchun.1-sinfda.3-5.so‘z,.2-sinfda.5-8.so‘z,.3-sinfda.10-
12. so‘z,. 4-sinfda. esa. 12-15. so‘z. olinadi.. Diktant. uchun. so‘z. tanlashda. o‘quvchning. qaysi.
so‘zlarda.xato.qilishi.mumkinligi,.xato.yozishining.sababi.aniqlanadi..Kuzatishlarimiz.shuni.
ko‘rsatadiki, o‘quvchilar ko‘proq tutuq belgili so‘zlarni yozishda, 

va o unlili, 

va
 i 
unlili, h 
va.x.undoshli.so‘zlari.mlosida,.jarang.sizjufti.bor.jarangli.undoshli.so‘zlarda,.ko‘p.bo‘g‘inli.
so‘zlarni.bo‘g‘inlab.ko‘chirishda.xatolarga.yo‘l.qo‘yishadi..Xatolar.ustida.ishlashdan.ko‘ra.
uning.kelib.chiqish.sabablarini.aniqlash.lozim.
Biz. ona. tili. darslarida. o‘qituvchi. va. o‘quvchilar. faoliyatida. imloviy. savodxonlikka.
yo‘naltirilgan.ishlarni.o‘rgandik.va.quyidagi.kamchiliklarni.aniqladik:
-. o‘quvchilarda.imloviy.sezgirlik.shakllantirilmagan;
-. imlo.bilan.bog‘liq.holatlar.e’tibordan.chetda.qoldirilgan;
-. o‘quvchilarning.o‘zini.o‘zi.imloviy.rivojlantirishga.qaratilgan.topshiriqlar.berilmagan;
-. ta’limiy. diktantlar. taqvim. rejada. belgilab. ko‘rsatilmaganligi. sabab. tizimli. tarzda.
yozdirilmagan;


46
10
- o‘quvchilar diktant yozishga tayyorlovchi ko‘chirib yozuvning talablariga 
o‘rgatilmagan;
-. o‘quvchilar.diktant.yozishda.mantiqiy.fikrlash.usullarini.qo‘llashga.y‘onaltirilmagan;
-. o‘qish.va.yozish.o‘rtasidagi.bog‘liqlik.ta‘minlanmagan.
Ko‘rinib.turibdiki,.o‘quvchilar.diktant.yozishga.metodik.tayyorgarlik.ko‘rmagan.
O‘qituvchi bu kamchiliklarni bartaraf etish bilan birga o‘ziga qo‘yiladigan talablarga ham 
rioya.qilishi.zarur:
1.. O‘qituvchi.ta‘lim.jarayonida.adabiy.tilde.ravon.so‘zlashga.rioya.qilishi.lozim;
2.. Imlosi.qiyin.so‘zlarni.yozuv.materiali.ichidan.aniqlashi;
3.. Imlosi.o‘rganiladigan.so‘zlar.ustida.amalga.oshiriladigan.tahlil.va.ularning.usullarini.
belgilab.olishi;
4.. Diktant.yozdirish.jarayonida.barcha.yordamchi.vositalarni.qo‘llashi.
5.. Diktant.yozish.jarayoniga.o‘quvchilarni.tayyorlab.olishi.
6.. Diktant.turlarini.o‘quvchilarga.o‘rgatishi,.ya‘ni.o‘tkaziladigan.diktant.turi.yuzasidan.
o‘quvchini.ogohlantirishi.
Murakkab so‘zlar yoki ko‘p bo‘g‘inli so‘zlarni yozishdan oldin bo‘g‘inlab, so‘ng sidirg‘a 
aytib.yozdirishi.zarur.
Ma‘lumki, o‘quvchilarning oldin og‘zaki, so‘ng yozma nutqi ustida ishlanadi, ular oldin 
o‘qishga. o‘rgatiladi,. so‘ng. yozuvga. o‘rgatiladi.. Chunki. o‘quvchi. oldin. yozadigan. so‘zini.
eshitib. idrok. qilishi,. so‘ng. ichida. bo‘ginlab. (o‘qish). aytib. turib. yozishga. shu. tartibda.
o‘rgatiladi..
Lug‘at diktant materialini tanlashda mashq matnlarida uchragan imlosi qiyin so‘zlar, 
ma‘nosining. notanishligi. tufayli. xato. yozishlari. mumkin. bo‘lgan. so‘zlar,. yozilishida. xato.
qilishi. mumkin. bo‘lgan. Grammatik. atamalar. tanlanadi.. “Diktantlar. to‘plami“da. berilgan.
lug‘at. diktantlardan. foydalaniladi.. Lug‘at. diktant. har. darsda. tashkil. etilishi. mumkin,. ular.
darsda. o‘rganiladigan. mavzu. bilan. ham. bog‘liq. bo‘lishi,. ba‘zan. husnixat. daqiqalari. bilan.
bog‘lanishi.mumkin.
O‘quvchilarga. lug‘at. diktantga. tayyorlanish. usullari. o‘rgatiladi.. Bunda. mashq. ishlash.
jarayonida. qaysi. so‘zlarni. yozishda. imlo. xato. qilishilari. mumkin. bo‘lsa,. dars. davomida.
belgilab. borishlari. ogohlantiriladi.. Bu. so‘zlarning. tovush. va. harf. tahlili. amalga. oshiriladi,.
xato. yozishi. mumkin. bo‘lgan. o‘rnidan. bola. ogohlantiriladi.. Uyda. shu. so‘zlarni. yoddan.
yozish.mashq.qilishi.topshiriladi.
Lug‘at.diktant.o‘tkazilgandan.so‘ng,.uni.tekshirish.usullari.ham.belgilab.olinishi.lozim..
Ular.quyidagilar:
.1).o‘zini.o‘zi.tekshirish:.bunda.o‘qituvchi.to‘g‘ri.yozilgan.so‘zlarni.avvaldan.doskaning.
orqa.tomoniga.yozib,.tayyorlab.qo‘yadi..O‘quvchilar.diktantni.yozib.bo‘lishgach,.doskani.
o‘girib,. doskadagi. so‘zlar. bilan. o‘zlari. yozgan. so‘zlarni. solishtirib,. tekshirib. chiqishadi..
So‘ngra o‘qituvchi tomonidan ko‘z yugurtirib, yana bir marta tekshirib chiqiladi va 
baholanadi.
. 2). o‘zaro. tekshirish:. bunda. o‘quvchilar. diktant. yozib. bo‘lgach. xuddi. yuqoridagidek.
tekshirishadi.. Faqat. o‘zlarining. daftarini. o‘zlari. emas,. balki. yonida. o‘tirgan. sherigi. bilan.
daftar. almashib,. bir. birlarinikini. o‘zaro. tekshirishadi.. Bunday. qilishdan. asosiy. maqsad,.
ba’zi.o‘quvchilar.o‘zxatolarini.yashirishga.urinadilar,.tekshirish.jarayoni.yana.ham.haqqoniy.
bo‘lishi.uchun.o‘zaro.tekshirish.samarali.usul.hisoblanadi.
.3).o‘qituvchining.tekshirishi:.bunda.o‘quvchilar.yozib.bo‘lgan.diktantlari.yig‘ib.olinadi.
va.o‘qituvchi.tomonidan.tekshirib,.baholanadi.


47
10
Lug‘at diktant uchun o‘rganilgan imlo qoidasi asosida yoziladigan so‘zlar, so‘z birikmalari 
yoki.turli.narsalar.va.ularning.rasmlari.dan.foydalanish.ham.mumkin..Agar.tayyor.so‘z.va.
so‘z birikmasi yozdirmoqchi bo‘linsa, avval shu so‘zlarning ma’nosi, talaffuzi va yozilishi 
suhbat.orqali.izohlab.tushuntiriladi..So‘ng.har.bir.so‘z.alohida-alohida.aytib.yozdiriladi.
Agar diktantda turli ko‘rgazmali narsalar yoki ularning rasmlaridan foydalanmoqchi 
bo‘linsa,. diktant. quyidagi. tartibda. amalga. oshiriladi:. tanlangan. narsa. rasmlari. yoki. o‘zi.
tartib.bilan.o‘quvchilarga.ko‘rsatiladi..O‘quvchilar.rasmda.ko‘rsatilgan.narsa.nomini.ichda.
aytib.turib.yozib.bo‘lgach,.keying.rasm.ko‘rsatiladi..
Quyida.sinflar.kesimida.lug‘at.diktant.namunalarini.keltiramiz:
2-sinf. uchun. lug‘at. diktant:. yashamoq,. joylashmoq,. ekmoq,. qaymoq,. o‘rindiq,. barmoq,.
qishloq.
Bu.diktant.orqali.o‘quvchilar.so‘z.oxirida.q.tovushining.ba‘zi.so‘zlarda.q,.ba‘zi.so‘zlarda.
g‘.tarzida.talaffuz.qilinishi,.lekin.q.yozilishini.bilib.oladilar.
3-sinf. uchun. lug‘at. diktant:. qal‘a,. a’lochi,. e’lon,. qat’iy,. Ma’mura,. qit’a,. ma‘no,. Ra‘no,.
she‘r.
4-sinf. uchun. lug‘at. diktant:. muhim,. na’matak,. nihol,. nomzod,. to‘lov,. poytaxt,. sur’at,.
nastarin,.sochiq,.tashakkur,.ta’zim,.tanaffus,.telefon,tuxum.
Lug‘at diktant doimiy ravishda izchil uyushtirib borilsa, o‘quvchilarda diktant yozish 
ko‘nikmalarini.yaxshi.egallab.oladilar.


48

Download 4,47 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   221




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish