16-multidisciplinary online distance conference on "scientific and practical research in uzbekistan" part-14

10
PEDAGOGIKA VA PSIXOLOGIYA SOHALARIDAGI INNOVASIYALAR 
FARZANDIMIZNI BAXTLI BO‘LISHI UCHUN TARBIYALASH
Umrzoqova Fotima Oktyabrjonovna 
Namangan viloyati Norin tumani Xalq ta’limi 
bo‘limiga qarshli 40-sonli maktabning 
boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi
Telefon:[phone]
[e-mail]
Annotatsiya: 
Ushbu maqolada farzandni komil inson bo‘lib tarbiyalanishida oilada 
qanday.muhitni.yaratish.lozimligi,.baxtli.bo‘lish.uchun.yetaklovchi.individual.yo‘llar.haqida.
mulohazalar.yoritilgan..
Kalit so‘zlar:
ma’rifatli ota-ona, farzand tarbiyasidagi vatan, yurt g‘oyasi ustuvorligi, 
farzand.kamoloti.uchun.barham.berish.kerak.bo‘lgan.illatlar.
Odamlar hayoti davomida yashar ekan ko‘p narsalarni bir-birlaridan so‘rab o‘rganadilar 
va. qo‘llaydilar:. bolalari. shamollab. qolsa. qaysi. dorilardan. foydalanishni,. kiyim-kechak.
sotiladigan. do‘konlarni,. repititorlarni,. turli. taomlar. retseplarini. bir-birlaridan. so‘rashadi..
Lekin,. eng. asosiy. jihatlardan. biri,. yani. insonlarni. vaqti-soati. kelib. keksayganda,. yaxshi.
farzand. tarbiyalagan. ota-ona. sifatida. xalq. orasida. hurmatli. va. izzatli. bo‘lishi. uchun.
“bugun menga nima kerak”, “nima qilishim kerak”, “nimalarni bilishim kerak”, deb o‘ziga 
savol. berayotgan. yoki. mutaxassislardan. ma’lumot. va. ilm. olishga. intilayotgan. ota-onalar.
juda. kam.. Lekin,. farzandiga. yoshligida. to‘g‘ri. tarbiya. bera. olmay,. tarbiya. va. odobga. zid.
harakatlarini bolalik shumliklariga yo‘yib, “katta bo‘lsa, aqli kirib qoladi”, deya bolasini 
me’yordan. ortiqcha. erkalab. katta. qilayotgan. ota-onalar. ham. bor.. Bunday. ota-onalar.
farzandi ulg‘aygach uning odobsizligi, aqlsizligi, ota-onani hurmat qilmasligi, bemehrligi, 
yarim.tunlari.ko‘chalarda.yurishi,.mehnat.qilishni.xohlamasligidan.noliganliklariga.ko‘plab.
misollar.keltirish.mumkin..
farzandaga oltin, kumush, behisob boylik, salobatli imoratlar, qimmatbaho avtomobil 
chiroyli. sharoitlarni. yaratib. berish. mumkin,. lekin. baxtni. sotib,. yoki. nomiga. o‘tkazib.
bo‘lmaydi..Albatta,.yaxshi.sharotlar.yaratishga.harakat.qilish.kerak,.lekin,.bu.imkoniyatlardan.
o‘z vaqtida unumli foydalanish, kerakli paytda qo‘llay bilishni o‘rgatish ma’rifatli insonlarga 
xos. bo‘lgan. oddiy. holatdir.. Aqlli. va. ma’rifatli. ota-onalar. farzandi. baxtli. bo‘lishi. uchun.
maqsadli,. chuqur. o‘ylangan. rejalarni. tuzib,. uni. amalga. oshirishda. farzandini. xuddi. fan.
yoki sport olimpiadasiga tayyorgarlik ko‘rsatayotgandek harakat qilishadi va farzandlarini 
kelajakdagi. kamolini. ko‘rishadi.. Buning. aksi. bo‘lsachi,. kirish. imtihoniga. yoki. sport.
musobaqasiga tayyorgarlik ko‘rmagan yoki o‘rgatib shug‘ullantirilmagan bola qanday qilib 
g‘alabaga,.erishadi..Huddi.shunday,.yoshligida.zarur.odob-axloq.va.hayotiy.konikmalarni,.
jamiyatda.o‘zini.tuta.bilish.qoidalarini.o‘rganmagan,.ongida.insonparvarlik,.vatanparvarlik,.
mehnatsevarlik, sadoqatlilik, adolatlilik, rostgo‘ylik va mardlik tuyg‘ulari shakllantirilmasa 
qanday. qilib. ulg‘ayayotgan. farzand. komil. inson,. ma’rifatli,. mehr-oqibatli. va. baxtli. bo‘lib.
yetishsin.. Umuman,. farzandning. kelgusida. baxtli. bo‘la. olmasligiga. kim. aybdor. bo‘ladi?.
Ota-onami? Maktabdagi o‘qituvchimi? Yoki oliygohdagi ustozimi? Balki mahalla-ko‘ydir? 
Keling. bu. savolga. javobni. yana. bir. boshqa. savolga. javob. topish. orqali. izlab. ko‘ramiz..
Farzandning. baxtli. bo‘lib. kamol. topishidan. kim. asosiy. manfaatdor.. Menimch,. bu. savolga.
deyarli. barchamiz. ortiqcha. o‘ylanmay. “ota-ona”,. deb. javob. beramiz.. Shunday. ekan,.
farzandning.yuqorida.sanab.o‘tilgan.bilim.va.fazilatlarga.ega,.baxtli.bo‘la.oladigan.bo‘lib.
yetishishi.uchun.ham.asosiy.mas’ul.ota-onalar.hisoblanadi..

---

377
10
Odamlarimiz,. jamiyatimiz. mafkurasida. Vatan,. yurt. g‘oyasi. ustivor. bo‘lmog‘i. kerak..
Tarixga. nazar. tashlaydigan. bo‘lsak,. har. sohada. o‘rnak. bo‘la. oladigan. yapon. madaniyati,.
milliy.ruh,.milliy.g‘urur.g‘oyasida.ham.yuksak.cho‘qqilarni.egallay.olgan..1860-1870-yillar.
oralig‘da Yaponiyani harbiy askarlarini zamonaviy Yevropa qurollari bilan qurollantirish 
va. ta’lim. berish. uchun. Fransiyadan. mutaxasislar. taklif. etlildi,. lekin,. qo‘shin. yevropacha.
andoza.asosida.tuzilgan.bo‘lsada,.mafkurasida.“yaponcha.millily.ruh”.saqlanib.qoldi..Yoki.
Yunoniston madaniyatini olib qarasak, miloddan avvalgi davrlardan boshlab farzandlarga 
birinchi.navbatga.jamoat.manfaatlari.ustun.qo‘yilishi.tarbiyaning.negizi.hisoblangan.
Inson.buyuk.zot,.u.doimo.ezgu.orzular.bilan.yashasin..Uni.nafaqat.mamlakat,.balki.jahonda.
ro‘y.berayotgan.hodisalar.qiziqtirsin,.dunyoqarashi,.ongi.aslo.chegaralanib.qolmasin..Lekin,.
bu.o‘rganish.paytida.milliy.g‘urur,.milliy.istiqlol.mafkurasi.g‘oyalari.unga.hamroh.bo‘lsin..
O‘zbek.xalqi.milliy.tarbiyasida.o‘zining.boy.uslubiy.hazinasiga.ega..Masalan,.“kechirmoq”.
-. tarbiyalanuvchiga. tarbiyaviy. ta’sir. o‘tkazish. maqsadida. gunohini. avf. etishni. turli. xil.
yo‘nalishda. olib. borish. mumkin.. Misol. uchun,. bolaga. tushunarli. tillar. yoki. hatto,. o‘yin.
tariqasida. ham. qo‘llash. mumkin. bo‘lgan. usullar. mavjud.. Bola. o‘ziga. yoqib. qolgan. biror.
o‘yinchoq yoki buyumni so‘ramasdan o‘ziniki qilib olmoqchi, unga eng oddiy usul “halol” 
va. “xarom”. so‘zlarini. talaffuz. qildirish. yo‘li. bilan. ta’sir. o‘tkazish. mumkin..Ya’ni,. og‘izni.
ochiq.holatda.ikki.so‘zni.talaffuz.qildiring..Qaysi.birini.o‘g‘izni.ochiq.holda.talaffuz.qilib.
bo‘lmaydi?. Albatta,. “xarom”. so‘zini.. Bundan. ko‘rinib. turibdiki,. hatto,. aytilishi. ham. bu.
so‘zni.“yopiq”,.“ta’qiq”.tariqasida.kelayotganini.tushuntiriladi.
Farzandimizni.kamolotini.ko‘rish.uchun.qaysi.salbiy.hislatlarga.barham.berishimiz.lozim:
-. yolg‘on. gaplar. bilan,. va’dalar. bilan. aldamoq. –. poraxo‘r,. vajparast. bo‘lishiga. sabab.
bo‘ladi;
- ota-onaning kattalarga nomunosib qiliq, hatti-harakatlar qilishi - boshqalarga nisbatan 
past.nazar.bilan.qarshiga.sabab.bo‘ladi;
-.bolalarni.tomonlarga.bo‘lib,.bir-biriga.qarshi.oyoqlantirib,.tezlash,.nizoni.avj.oldirish,.
olqishlash,.hunuk.so‘zlar.bilan.so‘zlash.bolada.nazarida.oddiy.holga.va.gaplarga.aylanadi;
-.bolaga.nisbatan.dilda.xafalik,.kek.saqlamoq.–.uning.yaqin.insonlaridan.ham.o‘ylamasdan.
voz.kechishiga,.oqibatsiz.bo‘lishiga.olib.keladi.
- bolani oldida va orqasidan yomonlamoq – uning g‘iybatchiga aylanishiga, mehrini 
susayishiga.olib.keladi;
-.bolaga.hadeb.zarda,.jahl.qilaverish.–.asabiy.va.oddiy.holatlarda.ham.o‘zini.jamoat.va.
odamlar.orasida.tuta.olmasligiga.sabab.bo‘ladi;
-. bolalar. qoshida. nolimoq,. zorlanmoq. –. kelajakda. noshukurlik,. hafaqonlik. xislarini.
rivojlantirib.yuboradi;
- biror ishni qilishni buyurish, ko‘r-ko‘rona talab qilish - murosasizlik, o‘z o‘rnini 
yo‘qotishiga.sabab.bo‘ladi;
-.bolani.yomon.uyat.so‘zlar.bilan.so‘kish,.chin.dilimdan.emas.deb.unga.nisbatan.baxtsizlik,.
o‘lim.tilab.so‘kish.o‘zi.bilmagan.holda.farzandi.hayotiga.nuqta.qo‘yish.bilan.barobardir.
Farzandimizga.o‘zida.borini.qadriga.yetishni,.shukur.qilishni,.baxt,.ahillik,.birdamlikni.
o‘zimizda.ko‘rsatib.o‘rnak.bo‘la.olsakgina.–.oila.“baxt.fabrikasi”.ekanligiga.erishishimiz,.
baxtli.bo‘lish.uchun.kerakli.tarbiyani.bera.olishimiz.mumkin.bo‘ladi..
.Foydalanilgan.adabiyotlar.ro‘yxati
1..Bolam.baxtli.bo‘lsin,.desangiz.Muallif:.M.Quronov.Toshkent..2014..
2.. Mustaqil. O‘zbekiston:. ijtimoiy-ma’rifiy. hayot. (o‘quv. qo‘llanma).. M.To‘xtasinov..
Namangan.VXTXQTMOHM,.2019.
3.. Jahon. tarixi:. Darslik.. Umumiy. o‘rta. ta’lim. maktablari. 8-sinf. o‘quvchilari. uchun. //.
Mualliflar:.R.Farmonov,.U.Jo‘rayev,.SH.Ergashev..–.T.;.2019.

---

378