10
FARZAND TARBIYASI – MUHIM VAZIFA
Abdullayeva Mahfuza Ibodullayevna
Namangan viloyati To‘raqo‘rg‘on tumani
Xalq ta’limi bo‘limiga qarashli 36-maktab
boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi
Telefon: +998 94 275 8082
Annotatsiya:
ushbu maqolada bola tarbiyasi bugungi kunning dolzarb masalalaridan biri
ekanligi, mamlakatimizda bola tarbiyasi sohasida amalga oshirilayotgan islohotlar mazmuni,
bola.tarbiyasiga.oid.taklif.va.tavsiyalar,.farzand.tarbiyasi.haqida.allomalar.fikrilari.haqida.
ma’lumotlar.bayon.qilingan.
Kalit so‘zlar:
“tarbiyalanuvchilar”,. farzand. tarbiyasi,. PF-5198,. “Tarbiya”. fani,. shaxsiy.
ibrat,. tarbiya. uchun. mablag‘,. bolaning. bo‘sh. vaqti,. bola. psixologiyasi,. Ibn. Sino,.Alisher.
Navoiy,.Mirzo.Ulug‘bek,.Yusuf.Xos.Xojib,.Farobiylarning.tarbiya.haqidagi.so‘zlari.
Dunyoning. har. bir. mamlakatida,. jumladan,. yurtimizda. ham. inson. bolasi. tug‘ilib,. to.
jamiyatga. mustaqil. shaxs. sifatida. qo‘shilguniga. qadar. “tarbiyalanuvchi”. sifatida. qaralib,.
bu. toifadagi. aholi. qatlami. uchun. jamiyatda. yaratilgan. imkoniyat,. sharoit. va. e’tibordan.
foydlanishi.mumkin..
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning yoshlar tarbiyasi, ayniqsa, bolalarning go‘daklik
chog‘idanoq, davlat himoyasi va nazoratida ta’lim-tarbiya olishini ta’minlash yo‘lida olib
borayotgan. odilona. va. keng. ko‘lamdagi. islohotlari. mamlakatimiz. kelajagi. uchun. bugun.
tashlanayotgan.muhim.qadamlardan.biri.ekanligini.barchamiz.anglab.yetmoqdamiz..Jumladan,.
2017-yil 30 sentabrdagi Pf-5198-sonli “Maktabgacha ta’lim tizimi boshqaruvini tubdan
takomillashtirish. chora-tadbirlari. to‘g‘risida”gi. prezident. farmoni. jamiyatning. eng. yosh.
“tarbiyalanuvchilari”ning. zamon. talablari. darajasida. ta’lim-tarbiya. olishini. ta’minlaydigan.
tizimidagi.bir.qator.muammolarni.bartaraf.etish.imkonini.yaratdi..
Shuningdek, 2019-yil 15-dekabrdadi “Umummiy o‘rta ta’lim muassasalarida “Tarbiya”
fanini. bosqichma-bosqich. amaliyotga. joriy. qilish. choralari. to‘g‘risida”gi. Vazirlar.
Mahkamasining.qaroriga.binoan,.2020-2021-yillarda.1-9-sinflarda,.2021-2022-o‘quv.yilida.
bosqichma-bosqich “Odobnoma”, “Milliy istiqlol g‘oyasi” va ma’naviyat asoslari”, “Din
tarixi”.fanlarini.birlashtirgan.holda.“Tarbiya”.fanini.amaliyotga.joriy.etish.farzandlarimizni.
yuksak.tarbiya.bilim.samaradorligini.oshirishga.qaratilmoqda.
Yosh. avlod.tarbiyasi.xususida. hukumat.darajasida.islohotlar.olib.borilayotganiga.sabab.
insonning. ongi. o‘sib. borishi. natijasida. unga. psixologik. va. ma’naviy. ta’sir. etishning.
zamonaviy usul va yo‘nalishlarini ishlab chiqish va ommalashtirish ishlarini tashkil etish
va.tartibga.solishdir..
Bugun.shuni.angladikki,.oddiy.qilib.aytganda.“Nima.eksang,.shuni.o‘rasan”.degan.xalq.
maqoli. aynan,. yosh. avlodni. tarbiya. qilish. sohasida. aksioma. kabi. ahamiyatga. ega. ekan..
Lekin,.qaysi.yo‘ldan.bo‘lsada.inson.tarbiyasining.yo‘nalishlari.oxiri.barchasi.bitta.nuqtada.
to‘qnash.kelib,.birlashishini.ko‘rishimiz.uchun.teran.nazar.bilan.qarashimiz.kifoya..
Mutaxasislarning.fikriga.ko‘ra,.bola.maktabga.borgunicha.uni.“podshoh”.bilib.muomala.
qilinadi,. yani. risoladagi. barcha. iltimoslari. so‘zsiz. bajariladi,. erkaliklaridan. qaytarilmaydi..
Shundan so‘ng unga asta-sekin tushuntirish orqali, kattalarning o‘zi ibrat bo‘lishi orqali
tarbiya.beriladi.
372
10
Tarbiya. bir. necha. tomondan. olib. boriladi.. Bolani. aqlan. rivojlanishi. uchun. unga. turli.
kitoblar.o‘qib.beriladi,.rivoyat.va.ibratli.hikoyalar.so‘zlanadi.yoki.aql.zakovatini.charxlovchi.
bolalarga.xos.oyinlardan.foydalaniladi..Real.hayot.haqida.tushunchaga.ega.bo‘lishi.uchun.
esa.hayot.va.o‘lim,.yaxshilik.va.yomonlik,.axloq.va.odob.kabi.mavzularda.sodda.va.bola.
ruhiyatiga.mos.vositalar,.kitob,.rasm,.va.turli.tomoshalar.orqali.tushuntirishlar.olib.boriladi..
Yosh.avlodga.jismoniy.tarbiyaga.oid.ko‘nikmalarni.berish.uchun.esa.sport.to‘garaklariga.
va.yoki.biror.foydali.mehnatga.jalb.qilish.orqali.o‘rgatish.mumkin..O‘sib.kelayotgan.yosh.
avlod.tarbiyasiga.to‘liq.vaqt.ajratish,.ajratilgan.vaqt.davomida.esa.to‘g‘ri.yo‘nalishda.tarbiya.
berishni.barcha.ota-onalar.ham.uddasidan.chiqishi.qiyin..Albatta.har.bir.ota-ona.farzandini.
tarbiyali. va. salohiyatli. bo‘lishini. xoxlaydi,. lekin. o‘zi. yetarlicha. bilm. salohiyatga. ega.
emasligi,.yoki.dunyoning.ishlari.bilan.bandligi.bunga.imkon.bermasligi.mumkin.Va.bugungi.
kundagi.ehtiyoj.esa.to‘g‘ri.tarbiya,.to‘g‘ri.salohiyatga.egalik.qiluvchi.tarbiyachilarga.borib.
taqalmoqda..Agar. e’tibor. berib. qaraydigan. bo‘lsak,. ota-ona. farzandini. biror. maktabgacha.
ta’lim.muassasasi.yoki.mutaxasis.tarbiyasiga.berishdan.avval.garchi.o‘zi.saviyasi,.salohiyati.
o‘rtacha.mutaxasis.egallagan.bilimga.ega.bo‘lmasada.eng.yaxshi.mutaxasisiga,.eng.yaxshi.
muassasa, deb tanilgan maskanda farzandi kamolini ko‘rishini istaydi, bu istak esa ko‘proq
mablag‘.talab.etsa.ham.undan.yuz.ugirmaydi.
Bugungi kundagi yosh ota-onalar orasida eng ommalashgan bola tarbiyasidagi holat uni
umuman. bosh. vaqtini. qoldirmay. turli. xil. tillarni,. qo‘shimcha. fanlarni. o‘rganishga,. sport.
to‘gariklariga. qatnashishga. jalb. etishdir.. Bu. jalb. qilishlar. ko‘p. hollarda. qattiqqo‘llik. yoki.
biror.orzusidagi.narsani.va’da.qilish.orqali.amalga.oshiriladi..Lekin,.bu.holat.unda.anashu.
vaqtda shakllanayotgan bolalik tasavvurlarini bo‘g‘ib qo‘yishga, odamovi, tortinchoq bolib
qolishiga. olib. kelishi. mumkin.. Bolani. turli. qoliplarga. solishga. urinish,. kuchi. va. iqtidori.
yetmaydigan.mashg‘ulotlarga.majburlash.irodasini.sindirishi,.ruhiga.salbiy.ta’sir.ko‘rsatishi,.
keyinchalik.uni.hamma.narsaga.befarq.va.loqayd.qaraydigan.qilib.qo‘yishi.ham.mumkin..
Albatta, bugungi kun bolasini faqat o‘yinlar bilan ovora qilish emas, balki meyordan
oshirmagan holda o‘ynashga va dars mashg‘ulotlari bilan shug‘ullanishiga sharoit yaratib
berish.lozim.
Axloqiy.tarbiyada.eng.muhim.vositalar,.bu.bolaning.nafsoniyatiga,.g‘ururiga.tegmagan.
holda,.yakkama-yakka.suhbatda.bo‘lish,.unga.nasihat.qilishdir..Ko‘pchilik.oldida.unga.tarbiya.
bermoqchi bo‘lib, boshqa bolani o‘rnak qilib ko‘rsatib tarbiyalash samarasiz, ko‘p hollarda
hatto,.zararli.tarbiyaga.omil.bo‘lishi.mumkin..Shuning.uchun,.bola.tarbiyasida.to‘g‘ri.yo‘lga.
solaman deb, noto‘g‘ri holatlarni keltirib chiqarishiga sabab bo‘ladigan tanbehlardan ehtiyot
bo‘limog‘imiz.darkor.
Farzand.tarbiyasi.haqida.sharq.mutafakkirlari.qanday.fikrlarni.bildirishgan?.Tarixga.nazar.
solamiz.
Buyuk.vatandoshimiz.“shayxur.rais”.Abu.Ali.ibn.Sino.yosh.avlod.tarbiyasining.ibtidosi.
qanday.va.nimalar.bo‘lishi.haqida.quyidagilarni.aytgan.edi:.“Yosh.bola.boshlang‘ich.ta’lim.
va tilga doir qoidalrni yod olganidan keyin u mashg‘ul bo‘lishi mumkin bo‘lgan kasb-hunar va
san’atga.moyilligiga.qarab,.uni.shunga.yo‘llaymiz..Agar.u.kotiblikni.xohlasa,.til,.xat.yozish,.
nutq.so‘zlash.va.odamlar.bilan.muomala.qilish.kabilarga.dalolat.qilamiz..Albatta,.bu.o‘rinda.
bolaning.mayli.ahamiyatga.ega”.
Mirzo. Ulug‘bekning. oila. muhiti. sog‘lom. avlodni. yetishtirish. haqidagi. fikrlari. shundan.
iboratki, alloma uqtirishicha, bolaning bilim olishiga bo‘lgan qiziqishi, havasini oshirishda
u.tarbiyalanayotgan.muhit.muhim.o‘rin.egallaydi..Farzandlarini.haqiqiy.inson.bo‘lib.kamol.
topishiga.ota-onalar.alohida.e’tibor.berishlari.lozim.
373
10
Alisher Navoiy bolaning voyaga yetishida, kamol topishida tarbiyaning kuchi va qudratiga
alohida. e’tibor. beradi.. Tarbiya. natijasida. bolaning. foydali. va. yetuk. kishi. bo‘lib. o‘sishiga.
ishonadi..Yosh.bolaning.juda.kichik.yoshidan.boshlab.tarbiyalamoq.zarur..Tarbiya.insonga.
o‘zida.yaxshi.fazilatlarnihosil.qilishga.yordam.beradi.
Yusuf.Xos.Xojibning.uqtirishicha.har.bir.kishi.jamiyatga.munosib.kamol.topmog‘i.kerak..
Farzandlar.tarbiyasi.nihoyatda.erta.boshlanmog‘i.shart..Shundagina.noo‘rin.xatti-haratatlariga.
berilishini.oldini.olingan.bo‘linadi.
Farobiy.ma’rifatli.yetuk.odamning.obrazini.tasvirlar.ekan,.bunday.deydi:.“Har.kim.ilm.
hikmatini. o‘rganaman. desa,. uni. yoshligidan. boshlasin,. sog‘-salomatligi. yaxshi. bo‘lsin,.
so‘zini uddasidan chiqsin, yomon ishlardan saqlangan bo‘lsin, barcha qonun-qoidalarni
bilsin,.bilimdon.va.notiq.bo‘lsin,.ilmli.va.dono.kishilarni.xurmat.qilsin,.ilm.va.ahli.ilmdan.
mol-dunyosini.ayamasin,.barcha.moddiy.narsalar.to‘g‘risida.bilimga.ega.bo‘lsin”.
Bugungi.shiddat.bilan.rivojlanayotgan.zamonamizda,.yurtimiz.O‘zberkistonda.ham.bola.
tarbiyasini. erta. boshlash. muhim. kelajak. poydevori. ekanligiga. e’tibor. qaratib,. juda. katta.
samarali.faoliyatlar.amalga.oshirilmoqda..Aytishimiz.mumkinki,.bolalarni.to‘liq.MTM.larga.
qamrab.olish.ishlari,.maktab.darsliklariga.kelgusi.o‘quv.yillaridan.boshlab,.barcha.sinflarda.
o‘qitish uchun “Tarbiya” darslarini kiritilishi, tarbiyali insonlar bilim olishi ham albatta o‘z
natijasini.yuqori.ko‘rsatkichlarda.ko‘rsata.olishiga.omildir.
Foydalanilgan.adabiyotlar.ro‘yxati
1.. Alisher.Navoiy.“Mahbub.ul-qulub”..-T.:.G‘ofur.G‘ulom.nomidagi.Adabiyot.va.san’at.
nashriyoti..2010.
2..
Abu Ali ibn Sino “Donishnoma” internet manbasi
3..
farobiy “fozil odamlar shahri” internet manbalari
4.. Mirzo.Ulug‘bek.“To‘rt.ulus.tarixi”.–.T.:.Cho‘lpon.nashriyoti..1993..
5.. Yusuf..Xos.Xojib.“Qutadg‘u.bilig”.internet.ma’lumotlari........................
374
Do'stlaringiz bilan baham: |