16-Мавзу. ҚИшлоқ ХЎжалигида таваккалчиликни бошқариш режа

Селектив таваккалчилнк
– у ёки бу бозорда инвестиция объектини 
нотўғри танлаб олиниши оқибатида кўриладиган таваккал зарар ёки бой 
берилган наф. Масалан, қимматли қоғозлар портфелини шакллантиришда, 
фонд биржасидаги қимматли қоғозлар турини нотўғри танлаш оқибатида 
кўриладиган зарар шундай таваккалчилик турига киради. 
Кредит таваккалчилик
– бу қарз олган томоннинг ўз 
мажбуриятларини тўлай олмаслик хавфи. Банк яхши фойда кўриши учун 
кредитлаш хавфини камайтириши шарт. Банк ҳамиша қарзнинг ўз вақтида ва 
фоиз билан қайтиб келиши қай даражада мумкинлигини назарда тутиб 
таваккалчиликка боради. Бундай таваккалчиликка кредитни тўлаш муддатини 
кечиктириш ёки облигацияларга тўлашни музлатиб қўйиш мисол бўлади. 
Регионал таваккалчилик
– муайян ҳудудларнинг иқтисодий ҳолати 
билан боғланган бўлиб, у: 
• 
мазкур ҳудуднинг асосий маҳсулотига (масалан, республикамизда 
пахтага) бўлган конъюнктура нархининг пасайиши оқибатида кўрилиши 
мумкин бўлган зарар кўриш хавфи; 
• 
иқтисодий ёки сиёсий мустақилликка эришиш оқибатида 
кўрилиши мумкин бўлган зарар хавфи; 
• 
ишлаб чиқаришнинг кескин тушиб кетиши ёки ишсизлик 
даражасининг ошиши оқибатида кўрилиши эҳтимол қилинадиган зарар 
хавфини ифодалайди. 
Тармоқ билан боғлиқ таваккалчилик
- айрим тармоқ иқтисодиёти 
билан боғлиқ бўлиб, у иккита омил таъсири остида бўлади: 
• 
тармоқдаги даврий беқарорликка; 
• 
тармоқ ишлаб чиқаришининг ҳаётий босқичларига. 
Яъни кириш, ўсиш, етилиш, тўйиниш, тушкунлик даврига қараб туриб 

---

тадбиркорлик фаолияти ёки инвестиция таваккалчилиги турлича даражада 
бўлади. 
Корхона таваккалчилиги
инвестиция объекти бўлган аниқ корхона 
фаолияти билан боғлиқ. Гарчи бу таваккалчилик тармоқ ва регионал 
таваккалчиликлар таъсири остида бўлса-да, ундаги таваккалчилик даражаси 
корхонанинг бозордаги мавқеъи, доимий мижозлар (истеъмолчилар)нинг 
бўлиши, ишлаб чиқарилаётган маҳсулотнинг сифати ва бошқаларга боғлиқ. 
Корхона фаолиятидаги таваккалчилик қуйидаги кўринишларда бўлади: 
• 
ишлаб чиқарилган маҳсулотни истеъмолчи томонидан талаб 
қилиб олмаслиги оқибатида кўриладиган таваккалчилик зарари; 
• 
хўжалик шартномаларини бажармаслик оқибатида кўриладиган 
таваккал зарар; 
• 
рақобатнинг кучайиши оқибатида кўриладиган таваккал зарар; 
• 
кўзда тутилмаган ҳаражатларнинг вужудга келиши ва 
даромаднинг камайиши оқибатида кўриладиган таваккалчилик зарари; 
• 
корхона маблағининг талафоти туфайли кўриладиган таваккал 
зарар.