16-mavzu. Ayirish tizimi kasalliklari, patogenezi va farmakoterapiya asoslari Reja

Patologoanatomik o‘zgarishlar. Buyraklar kichraygan, qotgan, ularning yuzasi notekis, dog‘simon rangda bo‘yalgan, ba’zi joylarining kapsulasi buyrak to‘qimasi bilan qo‘shilib ketgan bo‘ladi. Kesima yuzasida qo‘ng‘ir-sariq yoki och-qo‘ng‘ir va oq yo‘llar ko‘rinadi. Kanalchalarda siydik harakatining to‘xtab qolishidan kistoz bo‘shliqlar paydo bo‘ladi.
Mikroskopda o‘zgarishlarga uchramagan joylar bilan fibroz to‘qima bilan tulishgan zonalarning almashinib kelishi aniqlanadi. Atrofiyaga uchragan kanalchalarda ba’zan petrifikatsiya kuzatiladi.
Belgilari. Eng xarakterli va doimiy belgilaridan biri kuchayib boruvchi poliuriya hisoblanadi. Siydik tiniq, solishtirma og‘irligi kichik (1,001-0,010) bo‘ladi. Siydik cho‘kmasida juda kam miqdorlarda buyrak epiteliysi va leykotsitlar, ba’zan gialinli yoki donador silindrlar uchraydi. Albuminuriya 0,2 % dan oshmaydi va doimiy tus oladi.
Nefrosklerozda yurak-qon tomir etishmovchiligi simptomokompleksi rivojlanadi. Puls tezlashadi, zo‘riqadi. Arterial qon bosimi ko‘tariladi. Yurakning perkutor sohasi kattalashadi. Yurak turtkisi kuchayadi, yoyiladi. Auskultatsiyada aortada ikkinchi tonning kuchayishi va birinchi tonning susayishi kuzatiladi. Hayvon holsizlanadi, oriqlaydi, maxsuldorligi va ish qobiliyati pasayadi. Ishtaha pasayadi va chanqash ortadi. Tana harorati o‘zgarmasdan qoladi.
Nefroskleroz surunkali kechadi va vaqti-vaqti bilan poliuriya kuzatilib turadi. Buyraklar faoliyati buzilishlarining progressiv tus olgan paytlarda suv va azotli chiqindilarining organizmdan chiqib ketishi qiyinlashadi. Poliuriya oliguriya bilan o‘rin almashadi. Uremiya kelib chiqadi, dispeptik holat (ich ketishi, it va cho‘chqalarda qayd qilish) paydo bo‘ladi va keyinchalik gemorragik gastroenteritga aylanadi. Go‘shtxo‘r hayvonlarda vaqti-vaqti bilan epileptik tutqanoqlar, terining qichishi va ekzema kuzatiladi. Keyinchalik uremik koma va hayvonning halok bo‘lishi kuzatilishi mumkin. Yurak etishmovchiligining progressiv tus olishidan venoz turg‘unlik, teri osti kletchatkasi, xikildoq va o‘pkada shishlar paydo bo‘ladi. Bunday paytlarda hayvonning nobud bo‘lishi uremiya oqibatida emas, balki ko‘tilmaganda miyaga qon quyilishi, yurak etishmovchiligi va o‘pka shish oqibatida kelib chiqishi mumkin.