16 Маъруза Режа Атом ядросининг тузилиши

Боғланиш энергияси. 
Ядронинг умумий массаси, қуйида келтирилган 
мисолдан кўринадики. Уни ташкил қилган протон ва нейтронлар 
массасидан кичик.
Ейнштейн формуласи 
2
mc
E

га биноан, масса ўзгарса бу ўзгаришга 
энергиянинг ўзгариши ҳам тўғри келиши керак. Демак нуклонлар алоҳида 
– алоҳида бўлган ҳолдаги энергия улар бирлашган ҳолдаги энергиядан 
катта, шундай экан, ядро ҳосил бўлишида маълум миқдорда энергия 
ажралиб чиқиши керак. Энергиянинг сақланиш қонунига биноан бунинг 
тескариси ҳам тўғри бўлиши керак: ядронинг ташкил этувчиларига 
ажратиш учун ҳам шунча миқдорда энергия сарфланиши керак бўлади. 
Ядрони алоҳида – алоҳида нуклонларга бўлиб ташлаш учун керак 

---

бўладиган энергия ядронинг боғланиш энергияси деб аталади. Бу тушунча 
ядро физикасида катта аҳамиятга эга ва ядровий реяктсиялар моҳиятини 
тушинишда муҳим рол ўйнайди. 
2
mc
E



формуласига асосан ядронинг боғланиш энергияси тенг. 


2
'
)
(
c
m
m
Z
a
Zm
E
я
n
p
bog




(16.2.) 
Бу ерда 
p
m
, 
n
m
, ва 
я
m
- тегишли равишда протон, нейтрон ва ядронинг 
массалари. 


я
n
p
m
m
Z
a
Zm
m





)
(
катталик ядро массасининг дефекти деб аталади. 
Нуклонлардан ядро ҳосил бўлганда уларнинг массалари ана шу қйматга 
камаяди.
Ядролар боғланиш энергиясидан ташқари Яна бошқа параметрларга ҳам 
эга.