16 м a V z u agrar munosabatlar: ijara haqi va renta

Agrar munosabatlar: ijara haqi va renta 
 
.
303 
hukumati ortiqchalikni kamaytirish yoki yo’q qilish uchun ham taklif ham talab 
yondashuvlarini qo’llab ko’rdi.
13

Taklifni cheklash. Yaqin vaqtlargacha davlat siyosati asosan xo’jaliklarning 
ishlab chiqarish miqdorini cheklashga qaratilgan edi. Xususan ekin yerlari bilan 
birga narx qo’llab quvatlanishi. Hosillari uchun kafolatlangan narxlar evaziga 
ular ekinlari uchun akrlarini kamaytirishga rozi bo’lishgan edi. AQSh qishloq 
xo’jaligi boshqarmasi birinchi ta’minlanuvchi narxni belgiladi va keyin 
ta’minlanuvchi narxlarda bu maxsulotlarni oluvchi iste’molchilar miqdorini 
xisoblab chiqdi. Keyin shu miqdorni maqsadni ta’minlashga kerak umumiy ekinlar 
akrlariga o’tkazdi. Umumiy yer maydoni shtatlar, grafliklar va nixoyat xususiy 
xo’jaliklar orasida taqsimlandi. Bu taklifni cheklash dasturlari qismangina 
muvaffaqiyatli bo’ldi. Ular ortiqchalikni yo’q qila olmadi asosan chunki akrlar 
qisqartirilishi ishlab chiqarishning proportsional qisqarishi natijasini bermadi. 
Ba`zi fermerlar o’z eng yomon yerlarini tashlab ishlab chiqarish uchun eng zo’r 
yerlaridan foydalanishdi. Bundan tashqari ular o’z ishlangan yerlarini ko’proq 
kultivatsiya qila boshlashdi. Har bir akrdan olinuvchi hosilni ko’paytirish uchun 
yaxshilangan urug’lik, ko’proq va yaxshiroq o’g’itlar, insektitsitlar va rivojlangan 
uskunalar foydalanildi. Ishtirok etmaydigan fermerlar umumiy narxlarning 
ko’tarilishi niyati bilan o’z ekin yerlarini akrini ko’paytirdi. Shunday bo’lsada 
akrlar kengayishi sof ta’siri shubxasiz xo’jalik ortiqcha maxsulotlari va ularning 
shunga bog’liq soliq to’lovchilardan olinadigan chiqimlarini kamaytirdi.
Talabni qo’llab quvatlash. Hukumat bir qancha yo’llar bilan AQSh qishloq 
xo’jaligi maxsulotlariga talabni o’stirishga harakat qilib ko’rdi. Masalan ham 
hukumat ham xususiy sanoat qishloq xo’jaligi maxsulotlaridan foydalanishning 
yangi yo’llarini topish bo’yicha izlanishlarga katta miqdordagi pullarni 
ketkizishdi. Gasoxolning sotilishi bu benzin va dondan olingan spirt qo’shilmasi 
qishloq xo’jaligi maxsulotlariga talabni ortirishga qaratilgan muvaffaqiyatli 
harakatlardan bo’ldi. Oxirgi vaqtdagi soya va boshqa tabiy sabzavot yog’laridan 
qlinuvchi biodizel chiqarish ham talabni kuchaytirish yondashuvidir. Shu vaqtga 
qadar bunday harakatlar - sezilarli darajada ubsidiyalansada - qishloq xo’jaligi 
maxsulotlariga talabni kuchaytirishda faqatgina kam muvaffaqiyatli bo’ldi. 
14
 
Hukumat bundan tashqari qishloq xo’jaligi maxsulotlarini ichki iste’molini 
qo’llab quvatlash uchun turli xil yangi dasturlar ishlab chiqdi. Masalan oziq ovqat 
markalari dasturining maqsadi faqat ochlikni qisqartirish emas balki oziq ovqatga 
bo’lgan talabni kuchaytirish hamdir. Shunga o’xshab tinchlik uchun oziq ovqat 
dasturi 
rivojlanayotgan 
davlatlarga 
AQSh 
ortiqcha 
qishloq 
xo’jaligi 
maxsulotlarini o’z pul birliklariga dollardan foydalanmasdan sotib olish 
13
Campbell R. McConnell, Stanley L. Brue
Economics 
14
Campbell R. McConnell, Stanley L. Brue
Economics 

---