16 м a V z u agrar munosabatlar: ijara haqi va renta

Agrar munosabatlar: ijara haqi va renta 
 
.
299 
Qishloq xo’jaligini tartibga solish. 1933 yil qonuni paritet tushunchasini qishloq 
xo’jaligi siyosatining tamal toshi sifatida qo’ydi. Paritet tushunchasi ham real ham 
nominal atamalarda belgilanishi mumkin. Real sharoitda paritetga asoslanib 
yildan yilga belgilangan qishloq xo’jalik maxsulotlarini ishlab chiqarishda aniq 
umumiy miqdordagi maxsulotlar va xizmatlarni xarid qila olishi lozim. Aniq real 
ishlab chiqarish har doim shunga teng daromad natijasini berishi lozim: “agar 
fermer 1912 yilda bir bushel jo’xorini sotib puliga ko’ylak ola olgan bo’lsa hozir 
ham u bir bushel jo’xorining puliga bir ko’ylak olishi lozim.” Nominal ma’noda 
paritet tushunchasi fermerlar olgan daromadlari va maxsulot hamda xizmatlar 
uchun chiqimlari orasidagi mutanosiblik barqaror qolishi kerak. Paritet 
tushunchasining ma’nosi shundaki, agar ko’ylakning narxi vaqt davomida uch 
baravar ko’tarilgan bo’lsa unda jo’xorining narxi ham uch baravar ko’tarilishi 
lozim. Bunday holat 100% paritetni tashkil etadi. Paritet koifitsienti bu foiz 
ko’rinishidagi qabul qilingan narxlarning chiqimlar narxlari koifitsienti. Bu:
Fermerlar tomonidan olingan narxlar
Paritet koiffitsienti = ------------------------------------------------ 
Fermerlar tomonidan to’langan narxlar
Nega fermerlar maxsulotlarining 100% paritetga asoslanganlikdan foyda qilishi 
yaqqol. 2005 yilga kelib fermerlar tomonidan to’lanuvchi narxlar 1900-1914 
yildan beri 16 baravar o’sdi, shu bilan birga fermerlar olgan nominal narxlar 7 
baravar o’sdi. 2005 yilga kelib paritet koifitsienti .40 da edi (yoki 40 foiz), bu 2005 
yilda olinayotgan narxlarga 1910-1914 yillarda olingan narxlarning 40 foiz 
xaridorlik kuchiga ega edi. Shunday qilib qishloq xo’jaligining 100 foizli paritetga 
o’tishi qishloq xo’jaligi maxsulotlariga nisbatan kattaroq narxlarning qo’yilishiga 
olib keladi.
Narx ta’minotining iqtisodiyoti
Paritet tushunchasi qishloq xo’jaligi maxsulotlariga hukumat narx chegaralari 
uchun asos soladi. Qishloq xo’jaligida bu minimal narxlar narx ta’minotlari 
deyiladi. Biz ko’rsatib o’tgandek uzoq muddatli istiqbolda fermerlar tomonidan 
olingan bozor narxlari ular tomonidan chiqim qilingan narxlardan qolib 
ketayapdi. Paritetga yoki ba`zi bir foizga erishishning bir yo’li bu hukumatning 
qishloq xo’jaligi maxsulotlari uchun teng narx ta’minotlarini belgilashidir. 
Ko’pgina narx ta’minot dasturlari qo’llangan lekin ular o’xshash natija bergan, 
Ba`zilari tor va salbiy. 16.6 rasmda muvozanat narx Pe va narx ta’minoti Ps. 
Unda asosiy ta’sir quyidagicha bo’ladi.
Maxsulot profitsiti. Eng yaqqol natija bu maxsulotning profitsiti. Iste’molchilar 
ta’minlanayotgan narxda faqat Qc ga teng birliklarni olishni xoxlashayapdi 

---