15-тема. Халықты социаллық ҚОРҒАЎ системасы

Экономиканың рәсмий емес секторында жумыс пенен бәнт шахслар саны мийнет органлары тәрепинен бәнтлик мәселелери бойынша ҳәр шеректе әмелге асырылатуғын үйренип шығыў тийкарында анықланады.
Экономиканың рәсмий емес секторында жумыс пенен бәнт халық санын анықлаў ушын бәнтлик мәселелери бойынша таңлап үйренип шығыў мағлыўматлары тийкарында:
а) экономиканың рәсмий емес секторында хызметтиң тийисли түрлери менен шуғылланыўшы шахслар санының мийнетке жарамлы жастағы сорап шығылғанлардың улыўма санындағы салмағы төмендеги формула бойынша анықланады:


SCHSi = SSi : SS х 100 ( 3.5.),
бунда:
SCHSi - экономиканың рәсмий емес секторында хызметтиң анық түри менен шуғылланыўшы сорап шығылғанлар салмағы;
SSi - экономиканың рәсмий емес секторында хызметтиң анық түри менен шуғылланыўшы сорап шығылғанлар саны;
SS - мийнетке жарамлы жастағы соралғанлар саны, барлығы;
b) алынған салмақ көрсеткиши бойынша экономиканың рәсмий емес секторында хызметтиң анық түри менен шуғылланыўшы халық санының есабы төмендеги формула бойынша анықланады:
ЕTNRi = MLА х SCHSi : 100 ( 3.6. ),
бунда:
ЕTNRi - экономиканың рәсмий емес секторында хызметтиң анық түри менен шуғылланыўшылар саны;
MJX - мийнетке жарамлы жастағы мийнетке жарамлы халық саны.
Мийнетке жарамлы жастағы халық саны ҳаққында мағлыўмат алыў дереги - халықтың жынысы ҳәм жасы бойынша дүзилиси ҳаққындағы мәмлекетлик статистика мағлыўматлары;
v) экономиканың рәсмий емес секторында жумыс пенен бәнтлериниң улыўма санын анықлаў ушын хызметтиң ҳәр бир анық түри бойынша ITNR ҳаққындағы мағлыўматлар жәмленеди:


ЕTNR = SCHSi ITNRi ( 3.7.),
бунда:
ЕTNR - экономиканың рәсмий емес секторында жумыс пенен бәнтлер саны, барлығы.
Мийнет ҳәрекетин сырт елде әмелге асырып атырған шахслар санын анықлаў
Мийнет ҳәрекетин сырт елде әмелге асырып атырған шахслар саны төмендеги тәртипте басқышпа-басқыш анықланады:
1) Бириншиден, жумысқа жайластырыўға мүтәжлерин анықлаў мақсети ушын мийнет органлары тәрепинен мийнет эмиграциясы бойынша сораўнамаға муўапық, мийнет пенен бәнтлик мәселелери бойынша изертлеўлерди өткериў ўақтында мигрант мийнеткешлер сыпатында сырт елде турғанлар саны анықланады. Оның ушын:
а) үй хожалықларын мийнет пенен бәнтлик мәселелери бойынша (мийнет эмиграциясы модулине муўапық) ҳәр шеректеги изертлеўлер мағлыўматлары тийкарында мийнет ҳәрекетин сырт елде әмелге асырып атырған шахслардың соралғанлар улыўма санындағы салмағы төмендеги формула бойынша анықланады:
MMS = KMMS : SS х 100( 3.8. ),
бунда: