15-mavzu. Sug‘oriladigan yerlarda zovurlar, ularning ahamiyati va turlari Reja

3. Yopiq yotiq zovurlarning qo‘llanilishi. 
Yopiq zovurlar O‘zbekiston sharoitida 1960 yillardan boshlab keng qo‘llanila 
boshlagan, dastlab ular Mirzacho‘lda keychalik esa Qarshi, Sherabod, Jizzax cho‘l-
larida, Buxoro, Farg‘ona viloyat-larining yangi o‘zlashtirilgan yerlarida keng 
qo‘llanilib kelmoqda. 
Yopiq zovurlarning ahamiyati shundaki, ular sizot suvlar satxini butun dala 
bo‘ylab yoki butun sug‘oriladigan massiv bo‘yicha bir xilda ta`sir ko‘rsatib, 
sug‘orishdan yoki sho‘r yuvishdan keyin sizot suvlar satxi tezda pasayadi va shu 
tufayli sizot suvlarini maqbul chuqurlikda saqlab turish imkoniyatini tug‘diradi. 
Yopiq zovurlar qurilishi bilan ochiq zovurlardan tubdan farq qiladi. Ularni 
qurishda kovushli ekskavator bilan tegishli chuqurlikda transheya qaziladi. 
Transheyaning tubi tekislanib 10-15 sm qalinlikda shag‘al filtrlar to‘shaladi, 
shag‘al filtr ustidan uzunligi 33-100 sm bo‘lgan sopol yoki 3-4 m asbatsement 
quvurlar bir-biriga kiyishtirilgan holda yotqizib chiqiladi. Quvurlar 0,003-0,004 
nishablikda yotqizilishi kerak. Quvurlar tekis yotqizilib bo‘lingandan keyin 

---

ularning ustiga yana shag‘al filtrlar solinib transheya ehtiyotlik bilan ko‘miladi va 
zichlanadi. 
Yopiq zovurlarning ish foliyatini kuzatish uchun har 300-400 m masofada 
nazorat quduqlari qilinadi. 
Yopiq zovurlarning tarkibi joylashtirish chuqurligi, orasidagi masofa, sizot 
suvlariga ta`sir doirasi, sizot suvlarining zovurlarga oqib kelishi ochiq zovurlarniki 
singaridir. Lekin yopiq zovurlarning konstruktsiyasi, tuproqning suv-fizik 
xossalari, suv o‘tkazmaydigan qatlam chuqurligiga qarab ularning orasidagi 
masofaga nisbatan kamroq bo‘lishi mumkin. 
Kollektor-zovur tarmoqlari qo‘llaniladigan yerlar: 
-
sizot suvlari yer yuziga yaqin joylashgan yerlar; 
-
oqova suvlari to‘planadigan yerlarda; 
-
gil tuproqli yerlarda; 
-
sho‘rlangan (ishqoriy va kislotali) yerlarda; 
-
atmosfera yog‘inlari ko‘p tushadigan yerlarda; 
-
yer yuzasi nisbatan botiq yerlarda; 
Zovur tarmoqlariga qo‘yiladigan talablar: 
-
zovurlar doimiy bo‘lishi kerak; 
-
zovurlar tumproq gruntni talab darajasida quritish; 
-
zovurlar erga ishlov berishga xalaqit bermasligi kerak; 
-
yerdan foydalanish koeffitsienti pasaymasligi kerak; 
-
yer osti sizot suvlarini qisqa muddatlarda tortib olishini ta`minlashi kerak.
3