15-mavzu: Mantiqiy fikrlash va mazmunli ifodalashning yurist faoliyatidagi roli Rеja

2. Мантиқий фикрлашни ривожлантириш усуллари
Ҳар бир инсон кичик ёшидан бошлаб мантиқий фикрлашни ривожлантира бошлайди. Инсоннинг психофизиологик хусусиятлари турли хил бўлганлиги боис, бу жараён ҳар бир инсонда бир хил кечмайди. Бироқ, мантиқий фикрлаш ривожлантириш йўллари ва усуллари юзасидан фойдали бўлган тавсиялар ишлаб чиқилиб, амалиётда қўлланилиб келинмоқда.
Мантиқий фикрлашни ривожлантириш усуллари – мантиқий ўйинлар, топишмоқлар, масалалар ва бошқотирмаларни ечиш ва бажариш, шахмат ўйнаш, китоб ўқиш, танқидий фикрлашни ўрганиш, мунозараларда иштирок этиш, фикрлаш жараёнини тасаввур қилиш, вазиятларни симуляция қилиш, кундалик юритиш ва б. Бу жараёнда ҳар бир элементга жиддий эътибор қаратиш, турли хил предметлар ўртасидаги боғлиқ бўлмаган ёки мавҳум бўлган жиҳатларни қидириб топиш, янги фактларни аниқлаш ва таққослаш орқали мантиқий фикрлашни ривожлантириш мумкин.
Ўқув жараёнида эса, мантиқий фикрлашни ривожлантиришга йўналтирилган топшириқлардан фойдаланиш кўп ҳолларда лойиҳалар методи, тадқиқот методи, дастурлаштириш ва муаммоли ўқитиш методларидан фойдаланишни ҳам тақозо этади.
Мантиқий фикрлашни аниқлашнинг бир неча усуллари мавжуд:
Биринчиси, бу тафаккур орқали дунёни ўзлаштириб боришга қаратилган мураккаб билим жараёни;
Иккинчиси, доимий равишда янги нарсаларни, янгиликларни қидириш ва кашф этиш.
Фикрлаш муаммоли вазият вужудга келган вақтдан бошланади.
Хулоса шуки, инсон вазиятни муаммо сифатида тушунади ва унинг ечими учун жавобгарликни ўз зиммасига олади. Ўша пайтдан бошлаб ақлий фаолиятга сафарбар қилинади ва муаммони ҳал қилиш учун ўз ҳаракатларини муайян кетма-кетликда амалга оширади. Бу кетма-кетлик қуйидаги ҳаракатларни ўз ичига олади:
* Муаммони баён қилиш ва қидирув зонасини чеклаш;
* Гипотеза қуриш ва уни текшириш;
* Гипотезани синаб кўришдан кейинги ҳаракатлар ва натижаларни акс эттириш.
Кун давомида турли хил ҳаётий, касбий ёки психологик муаммоларни ҳал қилишимизга тўғри келади. Жумладан, инсонлар билан алоқа ўрнатиш, ҳамсуҳбатимизнинг хатти-ҳаракатларини олдиндан билишга интилиш, ўз қобилиятимизни тўғри баҳолай олиш каби. Мисол учун, телевизорда янгиликларни томоша қилиш ёки китоб ўқиш жараёнида янги маълумотлар ва фактларга эга бўлиб борамиз. Нимани ўтказиб юборганингизни ўйлаб кўринг! Атрофингизда бўлаётган вазиятларни таҳлил қилинг. Нима учун содир бўлди, вазиятлар ўртасида қандай боғлиқлик мавжуд. Муаммони ҳал қилиш йўлларини қидириб топинг. Ечим топилмаётган бўлса, хатоларингиз устида ишланг. Ҳаракатларингиз харитасини тузиб олинг.
Мантиқий фикрлашни ўрганиш жараёнида келажакда уларни янада самарали ҳал этишга муваффақ бўласиз.