15-Мавзу. Этика фанининг предмети ва жамият ҳаётидаги аҳамияти. (2 соат) режа

Ҳаётнинг маъноси муаммовий тушунча бўлиб, унда инсоннинг ўзлигини англаган ҳолда яшаш, умр ўтказишнинг мақсадини танлови ва уни рўйёбга чиқариш йўлидаги фаоллиги ифодаланади. Ҳаётнинг маъноси тушунчасининг мазмунини “Киши нима учун дунёга келади ва нима учун яшайди?-деган азалий фалсафий саволга бериладиган жавоб ташкил этадики, барча даврларда файласуф, мутафаккирлар унга жавоб ахтарганлар.
“Ҳаётнинг маъноси” тушунчаси фалсафий мазмунга эга бўлиб, у қуйидаги икки жиҳатга эга: дунёқараш ва психологик. Унинг дунёқараш жиҳатида шахснинг индивидуаллашган қарашлари, мақсадлари мажмуи орқали намоён бўладиган, унинг дунёга ва ўзининг борлиғига бўлган муносабати ифодаланади.
Психологик жиҳатида эса шахснинг ахлоқий ҳиссиёти билан боғлиқ руҳий-ботиний кўрсатмаси(установка) ифодаланади. Мазкур жиҳат назарий мазмун даражасида шахс дунёқараш жиҳатининг унинг ахлоқий фаолияти мотивига айланишида муҳим омил вазифасини ўтайди.
Ахлоқий тамойил ва ахлоқий муъёр. Ахлоқий тамойиллар ахлоқий онг шакли бўлиб, улар қонун-қоидаларнинг умумлашган, жамият томонидан шахсга қўйиладиган ижтимоий норма, талаблар тарзида намоён бўлиш усулларидир. Шунга кўра ахлоқий тамойиллар ижтимоий, умуминсоний характер-мазмунга эгадирларки, улар ирқи, миллати, мазҳаби турлича бўлган кишилар учун бирдек умумий-талаблар ҳисобланади. Ва мазкур тамойиллар инсоннинг олий қадрият сифатидаги моҳиятини белгилайдиган жиҳатлар тарзида намоён бўлади. Бўлар: инсонпарварлик, жўмардлик, эрксеварлик, ватанпарварлик, тинчликпарварлик.
Инсонпарварлик – ахлоқий тамойиллар тизимидаги марказий қисм бўлиб, унда инсоннинг том маънодаги моҳиятини белгиловчи ахлоқий фазилатидир. Инсоннинг инсонга олий қадрият сифатида муносабатда бўлиши инсонпарварликнинг муҳим белгисидир.
Зардуштийлик таълимотининг муқаддас китоби “Авесто”да инсонга ана шу тарзда муносабатда бўлиш эзгуликнинг ибтидосидир деган ғоя қизил ип бўлиб сингдирилган. Шунингдек 3-4 минг йил аввал Сомир(Шумер) миххатларида ҳам ана шу ғоя қайд этилган.
Шунга кўра айтиш мумкинки, инсонпарварлик(гуманизм)ғояси, кўпгина мавжуд илмий адабиётларда қайд этилганидек, Оврўпадаги Уйғониш даврида эмас, балки Шарқда ахлоқий таълимот сифатида юзага келгандир.