15 ma'ruza. I guruh elеmеntlari. Mis, kumush, oltin Reja

Kimyoviy xossalari. Kumush kislorod, vodorod va kislotalar bilan oksidlanmaydi. Ozon bilan oksidlanadi. Nitrat va konsentrlangan sulfat kislota bilan yuqori haroratda oksidlanadi.
2Ag + 2H₂SO₄ = Ag₂SO₄ + SO₂ + 2H₂O
Gaz holatidagi HCl bilan yuqori temperaturada reaksiyaga kirishadi.
2Ag + 2HCl(g) = 2AgCl + H₂
Kumush galogenlar bilan qiyin oksidlanadi. Nam havoda kumush vodorod sulfid ishtirokida havo kislorodi bilan oson oksidlanadi. Kumushdan yasalgan taqinchoqlarni qorayib qolishini sababi ana shundadir.
4Ag + O₂ + 2H₂S = 2Ag₂S + 2H₂O
Kaliy tsianid ishtirokida kislorod va vodorod peroksidi ham kumushni oson oksidlaydi.
2Ag + H₂O₂ + 4KCN = 2K[Ag(CN)₂] + 2KOH
2H₂O + 4Ag + O₂ + 8KCN = 4K[Ag(CN)₂]+ 4KOH
Kumushning olinish usullari: 1. Sianid usuli:
AgCl + 2KCN = K[Ag(CN)₂] + KCl
Ag₂S + 4KCN = 2K[Ag(CN)₂] + K₂S
Zn + 2K[Ag(CN)₂] → 2Ag + K₂[Zn(CN)₄]₂
2.Amalgamalarni parchalab olinadi:
Ag₃Hg = 3Ag + Hg
Kumush idishlar, asboblar, taqinchoqlar, jarrohlik uskunalari tayyorlashda ishlatiladi. Taqinchoqlar tayyorlashda tamg’a (proba) qo’yiladi. Kumush tamg’asi 800-875 orasida bo’ladi. Bu 1000 tarkibiy qismdan 800-875 qism kumush, qolganlari qo’shimchalar ekanligini ko’rsatadi. Ko’p miqdorda kumush birikmalari fotografiya maqsadlari uchun sarflanadi.
Ag⁺¹ birikmalari. Kumushning oksidlanish darajasi +1 bo’lgan birikmalari ko’p uchraydi. Lekin +2 va +3 birikmalari ham bor. Kumush II va III valentligi birikmalari juda beqaror, faqat kompleks birikmalar holida mavjud.
Ag₂O qora qo’ng’ir rangli kristall modda.
2Ag₂O = 4Ag + O₂
H₂ + A_g2O = H₂O + 2Ag
H₂O₂ + Ag₂O = O₂ + 2Ag + H₂O
Bu reaksiyalarda kumush oksidi oksidlovchi.Kumush(I) oksidi ammiakda yaxshi eriydi:
Ag₂O + 4NH₄OH = 2[Ag(NH₃)₂]OH + 3H₂O
Bu reaksiyalarda kompleks asoslar hosil bo’ladi.
AgOH beqaror birikma bo’lib, kumush nitratga ishqorlar ta’sir qilib olinadi:
2AgNO₃ + 2NaOH = 2AgOH + 2NaNO₃
2AgOH = Ag₂O + H₂O
Kumushning galidlari kumush ftoriddan boshqasi yomon eriydi:
HF + AgF = H[AgF₂]
3HF+AgF= H₃[AgF₄]
Kumush oksidi HF da eriydi va eruvchan tuz AgF ni hosil qiladi:
Ag₂O + 2HF = 2AgF + H₂O
AgF ni AgCO₃ ga HF ta’sir etib ham olish mumkin:
Ag₂CO₃ + 2HF = 2AgF + H₂O + CO₂
AgF·2H₂O yoki AgF·4H₂O rangsiz kristallar hosil qilishi kuzatilgan. AgCl ammiak bilan oson komplekslar hosil qiladi. [Ag(NH₃)] Cl, Na₃[Ag(S₂O₃)₂] Na[Ag(CN)₂]