15 ma'ruza. I guruh elеmеntlari. Mis, kumush, oltin Reja

Au⁺¹ birikmalari. Oltinning hamma birikmalari termik beqaror. Au₂O, Au₂S erimaydigan birikmalar Au⁺³ birikmalari ancha barqaror. Oltinning xlor bilan reaksiyasi150-300°C oralig’ida ketadi. Pastroq haroratda(150°C) AuCl₃, yuqori haroratda (300°C) AuCl hosil bo’lishi kuzatilgan.
AuCl och sariq rangli kukun modda oson parchalanadi:
2AuCl → 2Au + Cl₂
AuCl + KCl = K[AuCl₂]
Kaliy dibromoauratga kuchli ishqorlar ta’sir etilganda oltin (I) gidroksidi hosil bo’ladi:
2K[Au(Br)₂] + 2KOH = 2AuOH + 4KBr
AuOH beqaror birikma, u oson parchalanadi:
2AuOH = Au₂O + H₂O
Au₂O qizdirilsa parchalanadi:
2Au₂O = 4Au + O₂
Unga vodorod ta’sir ettirilsa oltin hosil bo’ladi:
H₂ + Au₂O = H₂O + 2Au
Au₂O disproporsialanish reaksiyasiga uchraydi:
2Au₂O + Au₂O = Au₂O₃ + 4Au
AuBr, AuJ, Au₂S - qora modda. AuCN – jigar rang modda.
Au⁺³ birikmalari. Oltinning (III) valentli birikmalaridan Au₂O₃ –qora qo’ng’ir kristall modda bo’lib qizdirilganda oltin va kislorodga parchalanadi:
2Au₂O₃ → 4Au + 3O₂
Oltin birikmalaridan eng ko’p ishlatiladigani AuCl₃ ni olish uchun kukun holatdagi oltinga 200o S haroratda mo’l xlor ta’sir ettiriladi:
2Au + 3Cl₂ = 2AuCl₃
Hosil bo’lgan modda qizil rangli. AuCl₃ ni suv bilan ta’siridan kompleks anion hosil bo’lishi ma’lum:
H₂O + AuCl₃ = H₂[OAuCl₃]
Bu erda qizil jigar rangli akva kislotalar hosil bo’ladi. Oltin kislotasi (H[AuCl₄]) oltinni xlor bilan to’yintirilgan xlorid kislotada erishidan hosil bo’lgan birikmasi hisoblanadi:
2Au + 3Cl₂ + 2HCl = 2H[AuCl₄]
Bu birikma eritma bug’latilganda H[AuCl₄]·4H₂O holiday ajralib chiqadi.Shu kislota tuzlaridan sariq rangli natriy tetraxloroaurat “oltin tuz” nomi bilan mashur. Bu tuz ham kristallogidrat holatida uchraydiNa[AuCl₄]·2H₂O.