15- mavzu. Alkillash jarayoni tavsifi. Reja

Vinillash. Vinillash, ya'ni turli birikmalar tarkibiga vinil guruhini kiritishni to'g'ri va teskari usullari mavjud. To'g'ri usul bilan vinil guruhi kiritishda atsetilendan foydalaniladi, uni ham ikki guruhga ajratish mumkin:
1) O'zgaruvchan metallar (Zn va Cu) tuzlari katalizatorlari ishtirokidagi vinillash;
2) ishqor bilan katalizlangan vinillash reaksiyalari.
1) O'zgaruvchan metallar tuzlari katalizatorligi ishtirokidagi vinillash. Bu usul bilan sanoatda vinilatsetat, vinilatsetilen va akrilonitril olinadi:

Akrilonitril olish texnologiyasi. Atsetilendan akrilonitril olishda Nyulend katalitik sistemasidan foydalaniladi. Uning tarkibida 35-40% suvli eritmadagi Cu₂Cl₂,NH₄Cl va NaCl yoki KC1 bo'ladi. Bu sistemada mis ammiakli kompleks hosil bo'ladi, u atsetilen bilan koordinatsion kompleks hosil qilish va ligandalarni almashtirish xususiyatiga ega. Ushbu katalizator ishtirokidaga sintez quyidagi mexanizm asosida sodir bo'ladi:

Mis xlorid suvda yomon eriydi. Ammoniy xlorid suvda eriydigan kompleks hosil bo'ladi, Cu₂Cl₂,NH₄Cl. Katalizator tarkibida 40% gacha bir valentli mis xlorid bo'ladi. Katalizator faolligini kuchaytirish uchun eritmaga rHql teng bo'lguncha xlorid kislota qo'shiladi. Atsetilen suvda erimaydi, lekin uni katalizator qatlamidan o'tkazilganda mis bilan fao! kompleks hosil qiladi, u esa vodorod sianid bilan reaksiyaga kirishadi.
A
tsetilen va vodorod sianiddan akrilonitril olish texnologiyasi 5-rasmda ifodalangan. 10:1 nisbatda olingan atsetilen va vodorod sianid katalizator bilan toidirilganning pastki qismiga yuboriladi. 1-reaktordan chiqayotgan reaksiya gazlari yutiladi. Hosil bo'lgan eritmani (2% yaqin akrilonitril, qolganlari vodorod sianid, atsetaldegid va boshqa suvda eriydigan aralashmalardan iborat) 3-bug'Iatish kolonnasiga yuboriladi, u yerda akrilonitril va past qaynovchi aralashmalar haydaladi. Haydalgan mahsulot sovutiladi va ajratish uchun 4-separatorga yuboriladi, kub qoldig'i esa sug'orish uchun 2-absorberga jo'natiladi.