14-mavzu. Zamonaviy dars kombinatsiyalari. Reja

Talabalar tomonidan yangi bilimlarni mustaqil ravishda o'zlashtirish Strukturaviy element sifatida u darsda boshqa o'rinni egallaydi va turli usullar bilan amalga oshiriladi. Darsni o`quv materialini mustaqil o`rganishdan boshlash mumkin, keyin o`qituvchining tushuntirishi o`quvchilar tomonidan mustaqil ravishda olingan bilimlarni aniqlashtirish va chuqurlashtirishga qaratilgan. Talabalar uchun mavjud bo'lgan o'quv materialini mustaqil o'rganish o'qituvchining taqdimoti bilan birlashtirilishi mumkin, shuningdek olingan bilimlarni tushunish va tizimlashtirish uchun taqdimotdan keyin ham amalga oshirilishi mumkin, lekin har doim talabalarning yangi bilimlarni o'zlashtirish bo'yicha mustaqil ishi. o'qituvchining ko'rsatmasi. U doimiy ravishda talabalar faoliyatini tashkil etish haqida g'amxo'rlik qiladi, ularga rahbarlik qiladi, ish jarayonida qo'shimchalar kiritadi, ya'ni. o‘quvchilarning o‘quv faoliyatini boshqaradi.
Yangi bilimlarni idrok etish va ularni idrok etish bosqichida o‘quvchilarni ularni umumlashtirish va tizimlashtirishga to‘g‘ri yetkazish muhim ahamiyatga ega. Psixologiya va didaktikada umumlashtirish deganda narsa va hodisalardagi umumiyni tanlash va shu asosda ularning bir-biri bilan psixik bog`lanishi tushuniladi. Tizimlashtirish predmet va hodisalarni o‘xshash va farqli tomonlariga qarab guruhlarga va kichik guruhlarga aqliy taqsimlashni o‘z ichiga oladi. Umumlashtirish va tizimlashtirish bilimlarni o'zlashtirishga olib keladi. Shuning uchun talabalarning mustaqil bilish faoliyatini nazorat qilishning barcha vositalari o'rganilayotgan hodisa va jarayonlar o'rtasidagi asosiy, muhim aloqalarni aniqlashga qaratilgan bo'lishi kerak.
Talabalarni yangi bilimlarni mustaqil o'zlashtirishga jalb etishning samarali usullaridan biri bu evristik suhbatdir. Usulning mohiyati shundan iboratki, o'qituvchi talabalar bilan birgalikda mantiqiy fikr yuritish orqali ularni ma'lum bir xulosaga olib boradi. Shu bilan birga, u o‘quvchilarni ilgari olgan bilimlari, kuzatishlari, hayotiy va ishlab chiqarish tajribasidan faol foydalanishga, solishtirishga, solishtirishga, xulosa chiqarishga undaydi. Bu usul o'quvchilarning faol bilish faoliyati va o'qituvchining boshqaruv faoliyatini birlashtiradi. Shuning uchun evristik suhbat usuli qisman qidiruv deb ham ataladi.
Evristik suhbatning asosiy “vositasi” o‘qituvchining savollaridir. Ular o'quvchilarning faol (mahsulli) aqliy faoliyatini rag'batlantirishlari, zukkolikni rivojlantirishlari kerak. Evristik suhbat savollariga qo'yiladigan asosiy talablar: qisqalik va aniqlik, diqqat markazida bo'lish, so'zning mantiqiy ravshanligi va soddaligi, oldingi savollar va suhbat mavzusi bilan bog'liqlik, mazmun va shaklning aniqligi, ishlab chiqarish tajribasini hisobga olgan holda amaliy yo'nalish. talabalar.
Mazmun xarakteriga ko'ra quyidagi savollar guruhlarini ajratish mumkin: ob'ektlarni, ularning tasvirlarini, hodisalarini, faktlarini taqqoslash va taqqoslash; asosiy xususiyatlarni umumlashtirish va ajratib ko'rsatish; turli vaziyatlarda bilimlardan foydalanish bo'yicha; sababini tushuntirish - diagnostika; oqibatlarini asoslash (harakat, usul, jarayon va boshqalar) - prognostik; dalil uchun; fanlararo aloqalarni o'rnatish.
Suhbat uslubiy jihatdan to'g'ri bo'ladi, agar o'qituvchi butun guruhga savol bersa, so'ngra qisqa pauzadan so'ng talabani javob berishga chaqirsa; suhbatning mantiqiy rejasini qat'iy saqlaydi; suhbat davomida talabalarning e'tiborini mavzuning asosiy, asosiy masalalariga qaratadi; suhbatning ipini qo'lida ushlab turadi; talabalarning bayonotlari borishini tartibga soladi; barcha talabalarni individual xususiyatlarini hisobga olgan holda suhbatga jalb qiladi; Suhbatni yakunlab, asosiy xulosalarni aniq shakllantiradi.
Evristik suhbatni o'tkazishga qaror qilishdan oldin, talabalarning bilim faolligini oshirish vositasi sifatida uning xususiyatlarini hisobga olish kerak. Talabalar o'rganilayotgan material bo'yicha oldindan tayyorgarlik ko'rishlari kerak - suhbatni "noldan" o'tkazish mumkin emas. O'qituvchining maxsus tayyorgarligi zarur: materialni mantiqiy bog'langan qismlarga bo'lish, savollarni shakllantirish, ularni o'quv materiali mantig'iga muvofiq tartibga solish, talabalarning mumkin bo'lgan javoblari va asosiy xulosalar orqali o'ylash. Suhbat tushuntirishdan ko'ra ko'proq narsani talab qiladi, teng miqdordagi materialni o'rganish uchun vaqt kerak. Shuning uchun o`quvchilar mavzuning asosiy, yetakchi masalalarini o`zlashtirganlarida evristik suhbat usulidan foydalanish maqsadga muvofiqdir.
Talabalar tomonidan yangi bilimlarni mustaqil o'zlashtirishning yana bir usuli bu kitob bilan ishlash bo'lib, u sinfda ham, uyda o'qish jarayonida ham amalga oshirilishi mumkin. O‘quvchilarning kitob bilan ishlashining mohiyati o‘qishda emas, balki fikrlash, matnni tahlil qilishdadir. Talaba matndan asosiy narsani ajratib olishi kerak, ya'ni. unda bayon etilgan tushunchalar tizimini o‘zlashtirish, shakllar, diagrammalar, chizmalar, formulalar, ma’lumot jadvallaridagi ma’lumotlarni olish. Ushbu usulning maqsadi nafaqat ta'lim, balki ancha kengroqdir. O‘qituvchi bu usuldan o‘quvchilarda muhim umumiy ta’lim ko‘nikmalarini shakllantirish va rivojlantirish uchun foydalanadi: manba tanlash, manbadan kerakli ma’lumotlarni topish, “ravon” o‘qish texnikasi, o‘qilganning asosiy ma’nosini ajratib ko‘rsatish, ma’lumotnoma materialidan foydalanish.
Talabalarning kitob bilan mustaqil ishlash usullaridan yangi o`quv materiali matnini mustaqil o`rganish, darslikdan o`qituvchining savollariga javob topish ko`proq qo`llaniladi; matnni o'rganish asosida o'qituvchi tomonidan taklif qilingan jadvallarni to'ldirish, o'qish rejasini tuzish; kitobda to'liq bo'lmagan ma'lumotlar bilan bog'liq muammolarni hal qilish uchun kerakli ma'lumotlarni topish.
Masalan, elektronika va radiotexnika fanidan “Tebranish sxemasi” (Lyashko M.N. Elektronika va radiotexnika. M., Oliy maktab, 1979) bo’limi darsligini o’rganib chiqqandan so’ng talabalarga quyidagi savollarni berish mumkin: 1. Elektr zanjirlari va elektr tebranishlari nima? 2. Doimiy elektr tizimlari nima? 3. Nima uchun to'plangan konstantalarga ega bo'lgan tebranish tizimlari faqat yuqori chastota diapazonida keng qo'llaniladi? 4. Nima uchun taqsimlangan doimiy tizimlar faqat mikroto'lqinli diapazonda qo'llaniladi? 5. Yuqori chastotali tok o'tadigan zanjirning faol qarshiligi qanday aniqlanadi? (12)
Burilish operatsiyalarini mustaqil o'rganishda talabalar jadvalni to'ldiradilar:
Bunday jadval o'quvchilarning tayyorgarligiga qarab vazifalarni individuallashtirishga imkon beradi. Demak, “zaif” o‘quvchilarga faqat 1 va 2-ustunlarni to‘ldirish, “o‘rta” – 1, 2 va 3-ustunlarni to‘ldirish, “kuchli” o‘quvchilarga jadvalni to‘liq to‘ldirish vazifasi berilishi mumkin.
Talabalarning kitob bilan mustaqil ishlarining muvaffaqiyati ko'p jihatdan o'qituvchining uni tashkil etishiga bog'liq: mustaqil ta'lim uchun material tanlash; talabalarni mehnatga tayyorlash (maqsadni belgilash, savol va topshiriqlarni berish, ishni tashkil etishni aniqlash); o'quvchilarning kitob bilan ishlash jarayoniga rahbarlik qilish (ularning ishlarini kuzatish, savollarga javob berish, tushunarsiz atamalarni tushuntirish, o'qiganlarini tushunish va tushunishni nazorat qilish, ularga topshiriqlarni bajarishda yordam berish va boshqalar); boshqa ish turlari bilan kombinatsiyalar; assimilyatsiya sifatini nazorat qilish.
Talabalar tomonidan yangi bilimlarni mustaqil ravishda o'zlashtirish film yoki film parchasini namoyish qilish paytida, ular illyustratsiya emas, balki yangi o'quv ma'lumotlarini etkazish vositasi sifatida foydalanilganda sodir bo'ladi. Namoyishdan oldin o'qituvchi tegishli ma'lumotlarni mustaqil ravishda o'zlashtirish uchun zamin yaratadi va talabalarga savollar beradi, ular filmni tomosha qilgandan so'ng yozma yoki og'zaki javob berishlari kerak.
Talabalar tomonidan yangi bilimlarni mustaqil o'zlashtirish usuli sifatida laboratoriya va amaliy tadqiqot ishlari katta samara beradi.