14 мавзу. Темир йўл ишининг асосий техник-иқтисодий кўрсатгичлари

Темир йўлларда тезюрар юк поездларни тузиш алоҳида режаланади. Улар тезкор етказилиши керак бўлган тез бузилувчи юклар, тирик ҳайвонлар, қимматбаҳо, ўта зарур ва шу каби юкли вагонлардан иборат бўлади. Поездлар тузишни режалаштиришда бўш вагонлардан, тури бўйича алоҳида (ёпиқ ва очиқ юк вагонлар, цистерналар) юксиз поездлар тузиш ҳам кўзда тутилади. Бундай поездлар одатда юк ортувчи станцияларгача йўлда қайта ишланмай етказилади. Ҳар хил манзилга етказиладиган поезд таркибидаги вагонлар гуруҳи сонига қараб бир гуруҳли ва кўп гуруҳли поездлар фарқланади.

Поездларни тузиш тартиби ва қоидалари. Белгиланган тартиб ва шаклда тузилган, бир ёки бир неча ишлаб турган локомотив тиркалган, сигналлар билан белгиланган вагонлар таркиби поезд деб аталади. Мавқеига қараб поездлар навбатдан ташқари ва навбатлиларга бўлинади. Навбатдан ташқари поездлар ёнғин ўчирувчи ва меёрдаги ҳаракатни тикловчи поездлар, қор тозалагичлар, якка локомотивлар, автомотриса ва йўлдан олинмайдиган дрезиналардан иборат бўлиб, ҳаракатни ўз маромига тиклаш, ўт ўчириш ҳамда айрим фавқулодда ҳолатлар учун тайинланади.

• Поездларни тузиш тартиби ва қоидалари. Белгиланган тартиб ва шаклда тузилган, бир ёки бир неча ишлаб турган локомотив тиркалган, сигналлар билан белгиланган вагонлар таркиби поезд деб аталади. Мавқеига қараб поездлар навбатдан ташқари ва навбатлиларга бўлинади. Навбатдан ташқари поездлар ёнғин ўчирувчи ва меёрдаги ҳаракатни тикловчи поездлар, қор тозалагичлар, якка локомотивлар, автомотриса ва йўлдан олинмайдиган дрезиналардан иборат бўлиб, ҳаракатни ўз маромига тиклаш, ўт ўчириш ҳамда айрим фавқулодда ҳолатлар учун тайинланади.
• Навбатли поездлар устуворлик тартиби бўйича қуйидагилар: ўта тезюрар ва тезюрар йўловчи, барча қолган номдаги йўловчи поездлар, тезлаштирилган юк, хўжалик поездлари ва вагонсиз локомотивлар.

Таркибида одамлар билан банд 10 ва ундан кўпроқ вагонлари бўлган юк поезди одам ташувчи поезд деб аталади. Поезд тузувчи станцияда мавқеига қараб ҳар бир поезд қуйидагича рақамланади: тезюрар йўловчи поездлар – 1 дан 99 гача; узоққа қатновчи доимий поездлар – 171 дан 299 гача; шаҳаратроф поездлар – 6001 дан 6099 гача, ўтиб кетувчи (сквозной) юк поездлар – 2001 дан 2998 гача; участка поездлар – 3001 дан 3398 гача; терма поездлар – 3401 дан 3498 гача ва шу каби. Ҳар хил чалкашликлар бўлмаслиги учун, темир йўлларда бир томон йўналишида (шимолдан жанубга ва шарқдан ғарбга) юрадиган поездларни тоқ рақамлар, аксинча – тескари томон йўналишида юрадиган поездларни жуфт рақамлар билан белгилаш тартиби қабул қилинган.