|
Narxga ta’sir etuvchi omillar
Korxona narxni belgilar ekan, xarajatlarning jami manzarasi kо‘rib chiqiladigan, zarar kо‘rmasligini ta’minlaydigan taxlil usulidan foydalanadi. Bunday taxlil narxlarni belgilashda foydali vosita hisoblanadi. Ammo tor ishlab chiqarish ixtisoslashuvi sharoitida, о‘zgaruvchan xarajatlarni oson hisoblash mumkin bо‘lgan paytlarda uni qо‘llash yaxshi natija beradi. Zarar kо‘rmaslikni taxlil etishda asosiy e’tibor mahsulot sotish xajmi nuqtasiga, tо‘liq daromad tо‘liq xarajatlarga teng bо‘lgan, ya’ni na foyda na zarar bо‘lmagan nuqtaga qaratiladi.
Marketologlar bir qator xar xil narxlarni tadqiq etadilar, sо‘ngra xar bir narx uchun zaruriy xajmlar qiyoslanadi.
Raqobat narx siyosatiqa muxim barometr bо‘lib xizmat qiladi. Korxonalarning narx siyosati narx belgilash maqsadlari va uslublariga bog‘liq bо‘lgan tо‘rt bozor tipini ajratish mumkin: sof raqobat, monopolistik raqobat, oligopolistik raqobat sof monopoliY.
Asosan narxni о‘zgartirish yuli bilan talabga ta’sir kо‘rsatish raqobatning narx bilan bog‘liq usullarini yaratadi. Narx bilan bog‘liq bо‘lmagan raqobat usullariqa firmalar о‘z mahsulotining о‘ziga xos hislatlariga zur beradi, mahsulot sotish, tovarlar xarkati, reklama, mahsulotni joylash, servis kabi marketing qismlariga katta e’tibor beradi.
Bozorda narx uchta guruh omil natijasiqa shakllanadi:
Talab omillari (bozorda uxshash tovarlar mavjudligi va ularga bо‘lgan narxlar, bozorga kirish, xaridorlar daromadlari, xaridorni talablari, talabga yunaltirilgan narx)
Xarajat omillari (ishlab chiqarish xarajatlari, marketing xarajatlari, foyda).
Raqobat omillari (tarmoqdagi firmalar soni, aynan о‘xshash import tovarlari, raqobatchilar tovarlariga bо‘lgan narxni bilish.
Yangi tovarlar uchun narx strategiyasi
Bozor tez о‘zgarib boradi va shunga kо‘ra xar bir mahsulot xam о‘z yashash davrini ham о‘taydi. Shu vaqt davomida firmalar doimo narxlarga о‘zgartirishlar kiritadi.
Yangi mahsulotga narx belgilash eng jiddiy bosqichlardan biridir. Yangi mahsulotni ishlab chiqarish bilan bog‘lix xarajatlar bozordagi talab darajasi, raqiblar xarakati xali etarli darajada ma’lum emas.
Narx belgilashning qiyinligi, muayyan darajada mahsulotning yangiligi darajasiga xam bog‘liq. Bu daraja esa uchga bо‘linadi:
eng yangi mahsulot
texnikaviy ilg‘or mahsulot
original bо‘lmagan (yangi taxliliy) va о‘rinbosar mahsulotlar.
Bozor talabi xali noma’lum, shu sababli noyob mahsulotga narx belgilashda asosiy masala «qaymog‘ini olish» yoki «Kirib olish» siyosatini qabul qilishdan iboratdir.
Bunda mutaxassislar narxga nisbatan asosiy iste’molchilarning munosabati darajasini belgilaydilar, shuningdek, raqiblar bozorga qay darajada tezlik bilan kirib kelishi mumkinligini о‘rganadilar. О‘ziga о‘xshash о‘rinbosarlari bо‘lgan yangi mahsulot taxliliy yoki moslashtirilgan mahsulot tarzida tasnif etiladi. Bunday xollarda narx siyosati ilgarigi taktikasini davom ettiradi va narx darajasi muqobil tovarlar о‘rtasida mavjud bо‘lgan sifat va miqdorga qarab о‘zgaradi.
Mahsulotning bozorga kirib kelishi va о‘sishi bosqichidan tо‘yinish bosqichiga xarakati darajasiga qarab, narxlarni puxta boshqarish narx marketingni strategiyasini amalga oshirishning kaliti hisoblanadi.
Tо‘yinish bosqichida narxlarni kо‘tarish odatda talabning kо‘payishi emas, balki ishlab chiqarish xarajatlarining qiymatini ortishi oqibatidir. Shu sababli mahsulotning turiga qarab yo erkin narxlar qо‘yiladi yoki tovarlar sotish xajmini kо‘paytirish uchun narxlar pasaytiriladi.
Yо‘qolib ketayotgan mahsulotlarga narx belgilash.
Narx marketingida keyingi rejalarga qarab ikki muqobil narx belgilash yо‘li qо‘llaniladi. Ishlab chiqarishni qisqartirish uchun narxlarni bosqichma- bosqich pasaytirish strategiyasi jami jamlamalar sotib tugatilgunga qadar amalga oshiriladi. Unga muqobil holda foydani quvvatlash yо‘lida qо‘shimcha xarajatlar, xususan mahsulot sotishni rag‘batlantirish xarajatlarini qisqartiriladi, narxlar esa ilgarigi darajada saqlab qolinadi. Raqiblarning bozorni tashlab chiqib ketishiga qarab, bozor ta’minoti manbalari qisqaradi va aksariyat bunday vaziyatda shu mahsulotga xali muxtoj bо‘lgan muayyan bozor segmenti saqlanib qoladi. Bu esa mahsulot yashash davrining sо‘nggi bosqichi davrida bozorda qolgan firmaga о‘z narxini oshirish imkonini yaratishi mumkin. Savdo-sotiq faoliyatida marketing mutaxassisari uchun narx belgilashning ikkita asosiy siyosati mavjud, bu «qaymogini olish» va «kirib olish» siyosatidir. «Qaymog‘ini olish» siyosati avvalo, tovar narxi ishlab chiqarish narxidan ancha yuqori о‘rnatib asta-sekin uni tushirib boradi. «Qaymog`ini olish» siyosatidan aksariyat bozorga yangi mahsulotni joriy etishda foydalaniladi. Bunda narx qandaydir bir yuqori darajada belgilanadi, mahsulot esa segmentatsiya natijasida asosiy deb e’tirof etilgan bozorda sotiladi. Bozorning tuyinishidan sо‘ng iste’molchilarni jalb qilish maqsadiqa narx pasaytiriladi. Shunday yul bilan tuliq daromad eng kо‘p miqdorga yetkaziladi. Shu sababli yagona yul - tovar sotish bozorlarini kengaytirish, yangi segmentlar izlashdir. «Qaymog`ini olish» va «Kirib olish» siyosatlari narx belgilashning favqulodda namoyon bо‘lishi uisoblanadi. Uning birinchisi - qimmat naxlar, ikkinchisi - arzon narxlar strategiyasiqir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
