14-ma’ruza. Metallar korroziyasi. Ularning turlari reja: Metallar karroziyasi va ularning turlari

Protektorli himoya
Protektorli himoya usulida metall buyumga uning metalidan aktivroq metallni 
sim bilan tutashtiradilar bunda galvanik juft hosil bo'ladi. Bu galvanik elementda 
protektor - anod, himoyalanuvchi metall buyum - katod bo'ladi. Bunday usul bilan 
kemalarning dengiz suvida turadigan qismi, yer osti truboprovodlar himoya qilinadi.
114

---

Kimyoviy himoya usuli
Korroziyaga chidamli metall birikmasi (plenka) hosil qilish uchun himoya 
qilinuvchi metall yuzasi kimyoviy ishlanadi. Bunday himoya plyonka metall 
buyumlarni issiq holda temir va marganes digidrofosfat eritmalari bilan ishlanganda 
hosil bo'ladi va bunday metod fosfotizatsiya deyiladi. Amalda kimyoviy fosfatlash 
uchun temir va marganesning digidrofosfat eritmalari Fe((OH)2PO4) , Mn(H2PO4)2 
preparat «Majef» ishlatiladi. Buyum m ajef tuzi bilan ishlanganda uning yuzasida 
fosfat va gidrofosfatlar ajraladi FeHPO4 , Fe3(PO4)2 , MnHPO4 , M n3(PO4)2 .
Polyak kimyogarlari 1974 y elektrotexnik buyumlar va kimyoviy apparatlar 
uchun haroratiga chidamli poliefir qoplama ishlab chiqdilar. Bunday qoplama 1500C 
haroratda 25 kv/mm gacha bo'lgan kuchlanishga chidamlidir. Bu qoplama 
quyidagicha olinadi: tereftalat kislotaning poliefiri kremniy (4) oksidi SiO2 bilan 
aralashtirib qizdiriladi. So'ngra sovitilib, metall yuzasida elektrostatik changlatilib 
qoplanadi.
Elektrohimoya usuli
Elektrohimoyada himoyalanuvchi metall tashqi elektr toki manbaining manfiy 
qutbiga qo'shim cha elektrod esa musbat qutbiga ulanadi va elektrod anod 
polyarizatsiyalanadi. Yer osti korroziyada tashqi elektr toki manbaining musbat qutbi 
yerga ulanadi. Bunda kuchsiz tok ishlatib himoyalanayotgan metall korroziyasini 
to'xtatish mumkin.
Katodli himoya usuli yer osti qurilmalarini korroziyadan saqlashda ishlatiladi. Bu 
usul protektor himoya usulidan afzalliklarga ega. Agar protektorli himoyaning ta' sir 
etish radiusi taxminan 50 m ga teng bo'lsa, katodli himoyaning ta'sir etish radiusi 
2900 m ga teng. Shuning uchun katta metall yuzlarini himoyalashda katod usuli 
qulaydir.
Elektrohimoya usulining protektor usulidan farqi shuki elektrolit muhitdagi 
himoyalanuvchi konstruksiya A tashqi elektr tok V manbaining katodiga ulanadi va 
bu muhitga tashqi o'zgarmas tok manbaining V anodiga ulangan eski metall (rels, 
balka) B tushiriladi.