14. Chervyakli uzatmalarning hisobi

Chervakli uzatmalarni mustahkamlikka hisoblash
Chervakli uzatmalar ham xuddi tishli uzatmalar kabi kontakt va eguvchi kuchlanishlar bo‘yicha mustahkamlikka hisoblanadi. Bu hisob ikki bosqich loyihalovchi va tekshiruvchi hisoblarga ajratiladi.
Loyihalovchi hisob formulalari (yopiq uzatmalar uchun):
-kontakt kuchlanish bo‘yicha
; (14.24)
- eguvchi kuchlanish bo‘yicha (ochiq uzatmalar uchun):
. (14.25)
Bu formulalarda – kontakt kuchlanishning ruhsat etilgan qiymati; – eguvchi kuchlanishning ruhsat etilgan qiymati; K– yuklanish koeffisienti. Chervak uzatmalar uchun , ning qiymatlari chervak va chervak g‘ildiragining materiallariga bog‘liq bo‘ladi
, (14.26)
bunda , koeffisientlarning qiymatlari yuklanishning dinamiklik va chervak deformatsiyasiga bog‘liq bo‘ladi. ning qiymatlari standart jadval yordamida aniqlanadi.
– koeffisientining qiymati
, (14.27)
bunda –chervak deformatsiyasi koeffisient, – yuklanish o‘zgarishiga bog‘liq yordamchi koeffisient. Yuklanish o‘zgarmas bo‘lsa ; sezilarsiz yuklanishning o‘zgarishida ; sezilarli o‘zgarishida .
Tekshiruvchi hisob formulalari kontakt kuchlanish bo‘yicha
; (14.28)
eguvchi kuchlanish bo‘yicha
; (14.29)
bunda – tish rasmini e‘tiborga oluvchi koeffisient, uning qiymati standart jadvalga qarab tanlanadi.
Chervakli uzatmani eguvchi kuchlanish bo‘yicha tekshirganda chervak g‘ildiragi mustahkamligini tekshirish yetarli bo‘ladi.


Chervakli uzatmaning qizishini tekshirish
Chervakli uzatmalarni qizishini tekshirish sharti quyidagicha bo‘ladi:
,
bunda – uzatmadan ajratilayotgan issiqlik miqdori:
. (14.30)
– chervakdagi quvvat , wt hisobida; – uzatmaning foydali ish koeffisienti
, (14.31)
bunda –issiqlik uzatish koeffisienti; ning qiymati shamollatilmay– digan xonalar uchun ; shamollatib turiladigan xonalar uchun –havo bilan sovutiladigan uzatma (reduktor) yuzasi, uning qiymatini 10.6 – rasm yordamida hisoblash mumkin. Bunda reduktor tubining yuzasi shamollatilmasligi uchun hisobga olinmaydi: – tashqi havo harorati; – reduktordagi moy harorati, moy harorati reduktorning odatdagi moylari uchun , aviasion moylar uchun olinadi. Reduktorning moyi shamollatgich bilan sovutilsa olinadi.
(14.30) va (14.31) tenglamalarni birgalikda yechsak chervakli reduktorning qizib ketmaslik shartidan moy haroratining o‘zgarish oralig‘i
. (14.32)
ning qiymati tashqi havo haroratiga bog‘liq holda olinadi. Agar bo‘lsa reduktor ko‘rpusi qovurg‘ali qilib tayyorlanadi, bunda ga ortadi. Agar u chora ham yetarli bo‘lmasa, reduktordagi moy ilonizisimon quvur orqali oqar sovuq suv yordamida sovutiladi. Bunda gacha osishi mumkin.

14.6 – rasm. Reduktorning sovutiladigan yuzasini hisoblash