14. Chervyakli uzatmalarning hisobi

14. Chervyakli uzatmalarning hisobi.
Chervakli uzatmalar harakatni o‘qlari ayqash joylashgan vallarga uzatish uchun hizmat qiladi (14.1 – rasm). Chervakli uzatmalarni harakatni uzatish tarsi vintli juftning ishlash tarziga o‘xshash bo‘ladi.

14.1 – rasm. Chervakli uzatma
Chervakli uzatmalar chervak tanasining tuzilishi, uning o‘ramlari rasmi va chervakni uzatmada joylashishiga qarab ajratiladi. Chervak tanasining tuzilishiga qarab silindrsimon va globoid chervakli uzatmalarga ajratiladi (14.2 – rasm). Chervak o‘ramlarining rasmiga qarab arximed, evolventaviy va konvoluataviy turlarga ajratiladi. Chervak joylashishiga qarab chervyagi pastda, tepada yoki yon tarafda joylashgan uzatmalarga ajratiladi. Mashinasozlikda silindrsimon arximed chervaklari ko‘proq tarqalgan.
Chervakli uzatmalarni tayyorlashda 12 ta aniqlik darajasi qabul qilingan bo‘lib, shulardan 6, 7 va 8 aniqlik darajalari ko‘proq tarqalgan.


Chervakli uzatmalar geometriya va kinematikasi
Chervakning asosiy geometrik parametrlari: – chervakning kirimlar soni; q – chervak diametr koeffisienti, m – chervak moduli. Chervak kirimlar sonini bilan belgilanadi. DST 2144 – 76 bo‘yicha chervak kirimlar soni , 2 va 4 qabul qilingan. Chervak kirimi ni chervakli uzatma uzatish nisbatiga qarab tanlanadi. ni oshishi bilan chervak kirimining ko‘tarilish burchagi va foydali ish koeffisienti ortadi. Uzatish nisbati ining qiymatlarida ni quyidagicha tanlash tavsiya etiladi:

14.2 – rasm. Chervak tanasining tuzilishiga qarab uning turlari: a) silindrsimon; b) globoidli

da ; da ; da .
Chervakning diametr koeffisienti qni qiymatlarini m– modulga bog‘liq ravishda tanlash standart jadvallarda keltirilgan.

Chervakning moduli

, (14.1)
– chervakning bo‘ylama (o‘q bo‘yicha) qadami. Modul mning standartda tavsiya etilgan qiymatlari 14.1- va 14.2 – jadvallarda keltirilgan.
Chervakning bo‘luvchi diametri
; (14.2)
bundan .
Chervakning ko‘tarilish burchagi
. (14.3)
Chervakning tashqi (kirimlar uchidan o‘tuvchi) diametri
; (14.4)
Chervakning ichki (kirimlar tubidan o‘tuvchi) diametri
; (14.5)
Chervakning kirim kesilgan qismi uzunligi
yoki da ;
da . (14.6)
Bunda – chervak g‘ildiragi tishlari soni.
Frezalanadigan va jilvirlanadigan chervaklar uchun da 25 mm, da 35–40 mm va da 50 mmga uzunroq qilib tayyorlanadi.