14 – ma’ruza tog‘ jinsi namunasining gidravlik xossalari. Reja

Q= k_о‘·∆P·S·t/(∆l·η)

Bunda; Q – о‘tkazilgan syuqlik miqdori, m³.

∆l – о‘tish masofasi, m.

∆P – sizib о‘tishdagi bosimlar farqi, Pa.

S – tog‘ jinsi namunasining kо‘ndaland kesim Yuzasi, m².

t – syuqlikning sizib о‘tish vaqti, s.

η – syuqlik yopishqoqligi, Pa·s.

Yuqori dagi ifodadan о‘tkazuvchanlik koyeffitsiyentini aniqlasak quyidagi natijaga ega bо‘lamiz

k_о‘=∆l·η ·Q /(∆P·S·t)

О‘tkazuvchanlik koyeffitsiyenti (о‘tkazuvchanlik miqdori) m³ da ifodalanadi.

Amalyotda о‘tkazuvchanlik miqdorining о‘lchov birligi Darsi (D) hisoblalandi. Odatda uzunligi 1 sm, kо‘ndaland kesim Yuzasi 1 sm² bо‘lgan tog‘ jinsi namunasi orqali 9,8·10⁴ Pa bosim ta’sirida 1 sekund vaqt davomida yopishqoqligi 10^-3 Pa·s bо‘lgan syuqlikdan 1 sm³ о‘sa bu miqdor 1D=1,02^-12 m² ≈ 1 mkm² ga teng bо‘ladi.

Konchilik ishlab chiqarish amalyotida keng qо‘llaniladigan parametrlardan biri filtirlash koyeffitsiyenti k_f bо‘lib, u tog‘ jinsi orqali syuqlik va gazlarni filtirlab о‘tkazish tezligini ifodalaydi.

k_f=Q/(t·S)

Yuqori dagi formuladan kо‘rinib turibdiki filtirlash koyeffitsiyentining miqdori syuqlik yoki gazning bosimiga bog‘liq bо‘lmaydi. О‘tkazuvchanlik koyeffitsiyenti faqat tog‘ jinsining strukturasini xarakterlaydi filtirlash koyeffitsiyenti esa tog‘ jinsidan о‘tadigan syuqlik strukturasini va muxut xossalarini xarakterlaydi. Filtirlash koyeffitsiyenti va о‘tkazuvchanlik koyeffitsiyentlari orasidagi kо‘rsatkichlarni taqqoslash uchun quyidagi ifodani keltiramiz.

k_f= k_о‘ ρ/η

Bunda: ρ – suyuqlik zichligi, kg/m³.

η – syuqlik yopishqoqligi, Pa·s.

1D=1 sm/s=864 m/sutka.

Filtirlash koyeffitsiyentining miqdori bо‘yicha tog‘ jinslarini quyidagi guruhlarga ajratish mumkin: suvbardosh jinsalar (k_f<0,1 m/sut), sust о‘tkazuvchi jinsalar (0,1 m/sut ≤ k_f ≤10 m/sut), о‘rtacha о‘tkazuvchi jinsalar (10 m/sut ≤ k_f ≤ 500 m/sut) va oson о‘tkazuvchi jinslar (500 m/sut ≤ k_f ).

Tog‘ jinsining suv о‘tkazuvchanligi undagi kovakchalarning о‘lchamiga, hajmiga va ularning о‘zaro joylashishiga bog‘liq. Qisqacha aytganda tog‘ jinsinig g‘ovakdorligi ortishi bilan uning о‘tkazuvchanlik kо‘rsatkichi kо‘payadi.