13-tema. Ekonomikaliq ósiw: uliwma tusinigi, neokensshiler hám neoklassiklerdiń modelleri

Yt = F ( Kt, Lt, t); (1)

Yt = Ct + It; (2)

Kt = Kt-1 + It - Wt; (3)

It =  tYt; (4)

Wt = Kt. (5)

Bul modellerdiń mánisi tómendegilerden ibarat:

(1) óndiris funkciyasınıń formulası. Bul jerde t qa baylanıslı jaǵdayda modelde texnika progersstiń sáwleleniwin beriw múmkin;

(2) dáramatlardıń tutınıw hám investiciyaǵa bólistiriliwin kórsetiwshi negizgi makroekonomikalıq formula;

(3) waqtınsha investiciya bolmaǵan jaǵdayda hám onıń shıǵıp keriwin yesapqa alǵan jaǵdayda kapitaldıń kólemi boyınsha dinamikasın yesaplaw formulası;

(4) jamǵarıw norması (dt) arqalı dáramatlar hám investiciyalardı baylanıstırıwshı formula;

(5) shıǵıp ketiwdiń turaqlı normasi () jaǵdayında kapitaldıń shıǵıp ketiwin yesaplaw formulası.

Berilgen sistemadaǵı yeń tiykarǵı formula óndiris funkciyası (1) sanaladı.

(1)-(5) model birinshi márte 1956-jılı R. Solou tárepinen usınıs yetilgenedi. onıń túrli kórinisleri hám usıllarınan házirgi kúnde de keńnen paydalanıladı. Solou modelinde óndiris funkciyası (1) óndiris faktorlarınıń yeń sońǵı nátiyjesin bildiredi. onda kapitaldı jamǵarıwda investiciyalarǵa sarıplanǵan qosımsha qárejetler kapitaldan paydalanıwdaǵı qosımsha ónimdarlıqtı qaplamay qalǵan jaǵdayda toqtatıladı. Solou modeli payda bolǵanǵa shekem ekonomikalıq ósiwdi kórsetiwde Xarrod-Domar modeli (1939-1946) paydalanılǵan. Olardıń modelinde ósiwdi támiyinleytuǵın negizgi faktor bolıp turaqlı kapitaldıń qaytımı ósiw sanalǵan. Solou modeli Xarrod-Domar modeline salıstırǵanda ekonomikalıq ósiwdi túsindirip beriwde qosımsha kórsetkishlerge iye.

Demek, Xarrod-Domar modelinde ósiwdi támiyinleytuǵın negizgi faktor bolıp, kapital jamǵarıw sanaladı. Ol 1920-1950-jıllardaǵı ekonomikalıq ósiwdi bahlawlarda qol kelgen. Biraq keyingi jıllardaǵı bahlawlarǵa tuwrı kelmey qalǵan. Onıń negizgi áhmiyeti:

1. Kapital ónimdarlıǵınıq turaqlılıǵı, v = dy/dk;

2. Turaqlı jamǵarıw norması, a = I/Y;

3. Kapitaldıń shıǵıp ketiwi múmkin yemesligi, W = w_o;

4. Investiciyanıń úzilisi hám nolge teńligi, dk(t)/dt = I(T);

5. Model texnikalıq progressti yesapqa almaydı;

6. óndiris miynet qárejetlerine baylanıslı yemes, sebebi miynet resursları deficit yesaplanbaydı.

Kapitaldıń ónimdarlıǵınıń turaqlı qásiyeti, yegerde miynet deficit resurs sanalmasa, onda Leontevtıń óndiris funkciyası tómendegiden ibarat boladı.