13-tema. Ekonomikaliq ósiw: uliwma tusinigi, neokensshiler hám neoklassiklerdiń modelleri

13.2. Ekonomikalıq ósiwge tásir yetiwshi faktorlar

Ekonomikalıq ósiw dáslep paydalanıp atırǵan resurslardıń sanı, sıpatı hám texnologiyasına baylanıslı. yegerde qaralıp atırǵan faktorlar hám ekonomikalıq ósiwdi beriwshi (qurawshı) bólimler bir pútinlikke alıp kelingen bolsa, ekonomikalıq ósiwdi ekstensiv hám intensiv ósiwge bólip qaraw múmkin. yegerde paydalanıp atırǵan resurslar muǵdarı ózgermey qalǵan jaǵdayda islep shıǵarıw ósse tolıq intensiv faktorlar yesabına ámelge asırılǵan sanaladı.

Ulıwma alǵanda ekonomikalıq ósiw bir neshe faktorlar tásirinde ámelge asırıladı:

1.Tabiyiy resurslar sanı hám sıpatı;

2. Miynet resurslarınıń sanı hám sıpatı;

3. Tiykarǵı kapitaldıń kólemi;

4. Texnologiya h.t.b.

Faktorlardıń barlıǵı óndiriske tikkeley tásir kórsetedi. Bul bolsa, ekonomikalıq ósiw keleshegin belgilewde óndiris funkciyalarınan keń paydalanıw múmkinshiligin beredi. Ekonomikadaǵı óndiris faktorları muǵdarınıń qosımsha ósiw templeri (K/K hám L/L) hám texnika progressi nátiyjesinde olardıń ulıwma ónimdarlıǵın qosımsha ósiw templerine(A/A) baylanıslı túrde ónim islep shıǵarıwdıń qosımsha ósiw tempin (Y/Y) yesaplaw múmkinshiligin beredi:

Y/Y =  (K/K) + (1- ) L/L + A/A

yamasa, óndiris kóleminiń qosımsha ósiw tempi = kapital kólemi + miynettiń úlesi + faktorlar ulıwma ónimdarlıǵınıń qosımsha ósiwi úlesine.

Bunda koefficient  islep shıǵarılǵan ónimde kapitaldıń úlesin, (1- ) - miynettiń úlesin kórsetedi.

Máselen, milliy ónimde kapitaldıń úlesi 0,3 ti, miynettiń úlesi 1-0,3= 0,7 ni qurasın. Onda kapitaldı (K/K) hám miynetti (L/L) 10% ke qosımsha ósiwi óndiris kóleminde 10% ke qosımsha ósiwge alıp keledi.