13-mavzu. Yangi davrda va Maorif davrida Yevropada pedagogik fikrlarning rivojlanishi. Reja

O‘rta asrlarda Yevropada maktablar tizimi 
O‘rta asr maktablari
Ruhoniy maktablari
Feodal tarbiyasi
3chi-tabaqani 
maktablari
K
il
sa
–
m
aha
ll
a 
m
akt
abi
M
on
a
st
r 
m
a
kt
a
b
i 
S
ob
or
m
a
kt
a
bi
Y
os
hl
ik da
vri
7
-14 yos
h
Q
ur
ol
ko‘
ta
ra
di
ga
n da
vr
14
-21 yos
h
S
ex m
akt
abi
X
II
I-
X
IV
a
sr
la
rda
Q
ul
la
r m
akt
abi
X
II
I-
X
IV
a
sr
la
rda
Sa
n’
at 
o‘
rga
ni
shda
oxu, yoz
uv, his
ob, ge
om
etr
iy
a, 
ta
bi
ats
hunos
li
kni
i
lk
i 
X
V
II
a
sr
da
s
ha
ha
r noml
ana
di
ga
n m
akt
abi
Д
ун
ёви
й 
та
ъл
им
в
а 
ди
ни
й 
да
рс
ла
р ўт
ад
ила
р 
Ona tili, geografiya, tabiatshunoslik, hisobdorlik 
Darslar: 
1.Din; 
2.Latoid 
3.San’at 
4.O‘quv,
yozuv 
5.Hisob
1.Grammatika 
2.Ritorika; 
3.Falsafa; 
1.Grammatika 
2.Ritorika; 
3.Dialektika 
4..Hisob; 
5.Geometriya; 
6.Astronomiya 
7.Muzika
Tarbiyaning 
mazmuni: 
1.Otga mindoq; 
2.Suzmoq; 
3.O‘x otmoq; 
4.Qilich 
uynatmoq; 
5.Ov qilmoq; 
6.SHe’r yozmoq 
va o‘qimoq;
7.Shaxmat 
o‘ynamoq
. 

---

 
Ingliz mutafakkiri Jon Lokkning pedagogik qarashlari
(1632-1704) 
 
 
Din, ilohiyot va siyosat 
bog‘liq
Inson oq ko‘ngillik bilan tug‘iladi 
Jetnelmenlik tarbiyasi; 
Didaktik qarashlari 
Jismo-
niy 
tarbiya 
Axloqiy 
tarbiya 
Aqliy 
tarbiya 
Maktab 
qurili-
shi 
haqida 
Didak-
tik 
talimoti 
Mehnat 
tarbiya-
si 
Tarbiya haqida 
fikrlar (1693) 
“Inson aqli 
haqitda 
tajribalar” (1690) 
Ta’lim mazmuni ishlab chiqdi. 
O‘qish-yozish-rasm-geografiya-arifmetika-geometeriya-astronomiya va savdo yuritish fanlarini 
o‘qitishni tavsiya etdi 

---

ogani Genrix Pestalossininig pedagogik qarashlari 
(1746-1827) 
Mehnat ishga daxli yo‘q so‘zlarga 
e’tibor bermaslikka o‘rgatadi va 
bolada yuksak insoniy faziltlarni 
shakllantiradi To‘g‘ri tashkil etilgan 
jismoniy mehnat bolalarning aqliy 
va ahloqiy kuchlarini o‘stiradi 
Кўз кўришни, қулоқ 
эшитишни, оёқ юриш, қўл 
ушлашни истайди. Ақл 
фикрлашни истайди 
яратувчанлик одам дунёга 
келган кунидаёқ жисмоний ва 
маънавий фаолиятга интилади 
тарбия эса шу интилишни 
руёбга чиқаришга ёрдам 
беради. 
Pestalotssining o‘sha davrdagi ijodi 
sodda ko‘rinsada, uning bu g‘oyasi, 
bu kashfiyoti Amerikaning kashf 
etilishidan ko‘ra ko‘proq foyda 
keltirdi va keltirmoqda
(K. D. Ushinskiy) 
“Ota-onaning uyi ahloq 
maktabidir” 
“Gerturida o‘z bolalarini qanday 
qilib o‘qitadi”, “Onalar kitobi yoki 
onalar uchun o‘zbolalariga 
kuzatishni va gapirishni qanday 
o‘rgatish bo‘yicha qo‘llanma”, 
“Kuzatish alifbosi”, “Son 
to‘g‘risida ko‘rsatmali ta’lim”, 
“Oqqush qo‘shig‘i”, kabi kitoblarda 
pedagogik g‘oyalar ifodalangan 
1798 yil 80 bolaga mo‘ljallangan 
yetimxona ochdi o‘zi ta’lim-tarbiya 
ishlariga bosh bo‘ldi.
1800 yilda Pestolotssi rahbarligida 
Sverdonda institut ochildi 
Aqliy ta’limni ahloqiy tarbiya bilan 
qo‘shib 
olib 
borishining 
didaktik 
qoidalari: 
1. ta’limni tabiat bilan uyg‘unligi 
2. oddiydan murakabbaga yo‘nalitirish 
3. 
bolani 
kuch 
va 
qobiliyatiga 
moslashtirish 
4. ko‘rsatmalilik 
“Pestalotssi dunyo 
pedagogika fani 
taraqqiyotiga katta hissa 
qo‘shib o‘z asarlari bilan 
o‘ziga haykal qo‘ygan 
olimdir” 
(O.H asanboyeva) 

---

 
Fransiyada XIX asrda maktab mabtab tizimi
 
 
Franstuz mutafakkiri J.J.Russoning pedagogik farashliri 
 (1712-1778)
 Bolaning yosh 
davrlari 
Davrning nomi 
Taklif etadigan tarbiyani mazmuni 
15-18 
Axloqiy kamolot 
davri 
Asosan axloq tarbiya beriladi. Qishloq hayotidan ajratib, shaharga keltirish, yaxshi hislar, 
yaxshi muhokama va o‘zini yaxshi idora etmoq o‘rgatadilar 
12-15 
Aqliy tarbiyani 
rivojlantirish davri 
unga aqliy va mehnat tarbiyasi beriladi. Gumanitar ilmlari xususan tarix, tadris plashdan 
chiqarilib, tabiat ilmlarini o‘rgatiladi. Bir sira hunarlar beriladi. ..... o‘xshab ....., qishloqdan 
mehnat qildi 
2-12 
His uzvlarning 
tarbiyasi 
His tuyg’ular rivojlantirishda, jismoniy - tarbiya birinchi o‘rinda turadi.
0-2 
Jismoniy 
rivojlanish davri 
Sovuq suvda cho‘miladi, sovuqqa, issiqqa, qiyinchilikka, ochlikka, charchashga, iqlimga 
moslashishga o‘rgatiladi. Ota-ona tarbiyasi vazifalari ko‘rsatiladi 
Ibtidoiy 
maktab 
4 yil 
O‘rta 
maktab 
7 yil 
Hamshira 
kadrlar 
tayyorlaydig
an gruppa 
Huquqlar 
tayyorlaydig
an gruppa 
Harbiylar 
tayyorlay
digan 
gruppa 
Ruhoniy va 
muallim 
tayyorlaydigan 
gruppa