13-Mavzu. Qishloq xo’jaligida baholarning shakllanishi va baholar tizimini takomillashtirish

Bozor iqtisodiyotining asosiy tamoyillaridan biri muvozanat bahosining vujudga kelishidir. Uning darajasi har bir tovar uchun talab va taklif teng kelganda, mos kelganda aniqlanadi. Ana shu mos kelgan paytda baho bir vaqtning o’zida mahsulot ishlab chiqarishning ijtimoiy zaruriy xarajatlarini aks ettiradi.Lekin amaliyotda har doim ham bunday bo’lavermaydi. Bu o’zaro aloqador bir qancha omillarga bog’liq: monopoliyaning mavjudligi va sof raqobatning yo’qligi, inflyasiyaning ta’siri va boshqalar.

• Bozor iqtisodiyotining asosiy tamoyillaridan biri muvozanat bahosining vujudga kelishidir. Uning darajasi har bir tovar uchun talab va taklif teng kelganda, mos kelganda aniqlanadi. Ana shu mos kelgan paytda baho bir vaqtning o’zida mahsulot ishlab chiqarishning ijtimoiy zaruriy xarajatlarini aks ettiradi.Lekin amaliyotda har doim ham bunday bo’lavermaydi. Bu o’zaro aloqador bir qancha omillarga bog’liq: monopoliyaning mavjudligi va sof raqobatning yo’qligi, inflyasiyaning ta’siri va boshqalar.

Amaliyotda bozor sharoitida tovar va xizmatlarga baho shakllanishining bir qancha usullari mavjud.

• O’rtacha xarajatlar darajasi qo’shilgan foyda bo’yicha baholarni o’rnatish. Bu usul mahsulot tannarxiga bir xil qo’shimcha hisoblashdan iborat
• Zararsizlikni ta’minlash va maqsadli foyda olish. Bu usul umumiy xarajatlarni va turli darajadagi sotish hajmidan kutilayotgan tushumni taqqoslashga asoslanadi.
• Mahsulotning real qiymatidan kelib chiqib baholarni o’rnatish. Bu usul mahsulotga qo’yilgan bahoning aniq miqdoriga xaridorlarning ta’sirlanishiga tayanadi.
• O’rtacha joriy baholar darajasi asosida baholarni o’rnatish. Tovar ishlab chiqaruvchi asos qilib raqobatchilar bahosini qabul qiladi va o’zining xarajatlariga va mahsulotga bo’lgan talabga e’tibor qilmaydi.

Nazorat uchun savollar

• Baho deb nimaga aytiladi.
• Bahoning vazifalari nimalardan iborat
• Bahoning turlarini ayting
• Baho nima asosda shakllanadi.
• Bozor iqtisodiyoti sharoitida bahoga ta’sir qiluvchi omillar