13. maruza matni7

Umumiy xulosa yoki fikrlash yakuni (umozaklyucheniya) - 
fikrlash 
shakli, avvalo, to’plangan bilim asosida yangi bilimlarni yaratadi. Masalan, inson 
o’zidan ancha uzoq masofada bo’lgan jism to’g’risida fikrlarni bildirishi. 
Induksiya 
- fikrlash jarayonida alohida xulosalardan umumiylikka o’tish. 
Deduksiya 
- umumiylikdan alohidalikka (yagonalikka) o’tish. Bular 
tafakkurning bir - biridan ajratib bo’lmaydigan bo’laklaridir. 
Gipoteza (taxmin yoki faraz qilish) 
- bu predmet to’g’risida yoki 
voqyeylik to’g’risida taxmin qilish. Hali isbotlanmagan fikrdir. Uning aniqligi 
eksperiment orqali aniqlanadi. 
Tushuncha 
- voqyeylikning mohiyatini anglatadi. Ko’p vaqt o’rganish 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

26
natijasida bilish. Buning uchun ilmiy tadqiqotning turli usullaridan foydalaniladi. 
Kategoriya 
- dunyoviy voqyeylikning qonuniy aksi to’g’risida umumiy 
tushuncha. U o’z ichiga ko’pgina voqyeylikni qamrab oladi. 
Analiz (taxlil)
- parchalash, qismlarga bo’lish, taxlil qilish orqali ayrim 
kimyoviy elementlarning o’simlik hayotiga ta’siri (o’g’itlar me’yori, turlicha 
ishlov berish va shu kabilar) o’rganiladi. 
Sintez 
- birlashtirish, ulash, tashkil etish. Turli tadqiqot natijalarini, 
dehqonchilikdagi ilg’orlar tajribasini o’rganish natijasida eng makbul shaklini 
tanlash. 
Nazariya (teoriya) 
– kishi tafakkurida, ongida voqyeylikni, ilmiy tajriba 
natijalarini umumlashtirish. Nazariya amaliyotni boyitadi, rivojlantiradi. 
Amaliyot (praktika) 
– inson tomonidan nazariyaning amalda tadbiq 
qilinishi, uning faoliyati natijasida predmet o’zgaradi. Bilish jarayonida 
nazariyaning rivojlanishi va harakatlanishida amaliyot asosiy kuchdir.