13. maruza matni7

 
4. Ilmiy tekshirishlarda statistika usullarini qo’llanilishi. 
Amaliy texnika 
sohasida o’tkaziladigan har qanday element tekshirishlar aktiv yoki passiv 
kuzatishlar va tajribalar o’tkazish, unga asoslanib ma’lum bir natijalar olish bilan 
uzviy bog’liqdir. 
Ayrim hollarda ijobiy natijalar olish uchun juda ko’p martalab tajriba 
o’tkazish kerak bo’ladi. Chunki, bir marta tajriba o’tkazish yoki birta fakt bilan 
ilmiy xulosa chiqarish qiyin. Shuning uchun ham ma’lum hodisani tushunish 
qonuniyatlarni belgilash yoki o’rganish uchun takror va takror tajribalar 
o’tkaziladi. 
Tajribalarni o’tkazish qoidalari hisoblash formulalari va metodikasi 
extimollar nazariyasiga asoslangan bo’lib, matematik statistika yordamida ko’rib 
chiqiladi. 
Matematik statistika bu matematik qayta ishlash yo’li bilan kerakli 
ma’lumotlarni to’plash usullari bilan nomlanuvchi fan bo’lib ko’plab uchraydigan 
hodisalar, tajribalarni analiz qilib umumlashtiruvchi xarakteristika olishga xizmat 
qiladi. Ko’plab uchraydigan yoki juda ko’p takrorlanib turadigan hodisa va 
voqyealarni analiz qilganimizda ular ma’lum darajada bir-biridan farq qiladi. 
Masalan, avtobazaga bir xil vaqtga olib kelingan, bir xil xizmat muddatini o’tagan 
va bir xil texnik holatda bo’lgan 150 ta avtomobilni 100 km masofaga bosib o’tish 
uchun sarflaydigan yoqilg’ining o’rtacha miqdorini topish kerak bo’lsin. Bu 
masalani yechish uchun faqatgina 35 ta avtomobil olib analiz qilganda ulardagi 
sarf bo’lgan energiya miqdori quyidagicha bo’ladi: 
29,9; 28,1; 25,8; 28,5; 28,3; 29,7; 27,5; 29,3; 28,5; 29,3; 26,6; 30,4; 28,2; 
....; 29,6; 28,9; 27,8; va boshqalar. 
Yuqoridagidan ko’rinib turibdiki bu natijalardan aniq bir xulosa chiqarish 
qiyin. Olingan natijalarning hammasi bexosdan sarf bo’lish xarakteriga ega. 
Olingan natijalardan eng kam sarflangan yoqilgi 25,8 l. Eng ko’p sarflangani 
30,4 l. ekanini bilamiz.