13 -bob. Qishloq xo'jaligi xaritalari

13.4. Qishloq xo'jaligi ishlab chiqarishining tarmoq xaritalari
Qishloq xo'jaligi xaritalari bo'limining asosiy qismini qishloq xo'jaligi sektori xaritalari tashkil qiladi. Ular ikkita asosiy yo'nalish bo'yicha guruhlangan: dehqonchilik va chorvachilik xaritalari.
Qishloq xo'jaligining umumiy tavsifi ekin maydonlarining joylashuvi va tuzilishi xaritasi bilan berilgan. U asosan nuqta usuli bilan tuzilgan va ekilgan maydonlarning taqsimlanishining fazoviy qonuniyatlarini aks ettiradi. Ekin maydonlariga bir xil "og'irlik", lekin har xil ekinlar uchun turli xil ranglar qo'yiladi, bu ekin maydonini haqiqiy joyiga yaqin ko'rsatish imkonini beradi. Nuqta og'irligi va o'lchamini tanlash ko'pincha eksperimental tarzda amalga oshiriladi. Xaritani strukturaviy kartodiagramma shaklida qurish mumkin, bu ekin maydonlarining tuzilishi haqida tasavvur beradi. Ayrim ekinlarning tarqalish maydonlarini maydonlar usuli bilan ham ajratish mumkin: bu umumiy iqtisodiy va tarmoq xaritalarini tuzishda amalga oshiriladi.
Qishloq xo'jaligi ekinlari joylashuvi xaritalarining mazmuni xaritaga ekishning iqtisodiy ahamiyatini, uning mamlakat qishloq xo'jaligi ishlab chiqarishidagi o'rnini tavsiflovchi qo'shimcha material (matn, diagramma, grafik) joylashtirilsa kengaytirilishi mumkin. Bu holda, ekin maydonining umumiy ekin maydonidan foizini, qishloq xo'jaligi mahsulotlarining ulushini, mamlakat eksporti yoki importini ko'rsatish kerak.
Atlasdagi ekilgan maydonlarning joylashuvining deyarli har bir xaritasiga hosildorlik xaritasi, ba'zan hosilning hosildorlik dinamikasi ilova qilinadi. Qishloq xo'jaligi ekinlarining hosildorligi qishloq xo'jaligi hosildorligining asosiy ko'rsatkichidir. Uning o'sish sur'atlari sanoatning barqarorligi yoki beqarorligini ko'rsatadi. Hosildorlik ko'rsatkichlari har doim o'zgarib turishi sababli, bu xaritalarni tuzish uzoq muddatli ma'lumotlarni qayta ishlashga asoslangan. Hosildorlik xaritalari uchun keng qo'llaniladigan xaritalash usuli, kartogramma katta o'lchamlarni talab qilmaydi, shuning uchun bu xaritalar ekin maydonlari xaritalariga qaraganda nozikroq miqyosda tuzilishi mumkin.
Qishloq xo'jaligi ishlab chiqarishi iqtisodiy ko'rsatkichlar xaritalari bilan ifodalanadi: qishloq xo'jaligining samaradorligi, mahsulot birligiga ishlab chiqarish tannarxi, ishlab chiqarish hajmi, qishloq xo'jaligini intensivlashtirish va boshqalar). Samaradorlik mehnat va ishlab chiqarish xarajatlarining olingan natijalarga nisbati sifatida ko'rsatiladi va qishloq xo'jaligining intensivligi er maydonining birligiga (chorvachilikda - qoramol boshiga) ishlab chiqarish vositalari va mehnat sarflanishi bilan belgilanadi. ).
Odatda atlasning eng katta miqyosida tuzilgan keng qamrovli xarita - bu qishloq xo'jaligi ishlab chiqarishining eng muhim yo'nalishini tavsiflovchi xarita. Agar bu g'alla dehqonchiligining xaritasi bo'lsa, unda fermer xo'jaliklari bo'yicha yalpi g'alla yig'imi (kartogramma usuli), yalpi yig'imdagi tijorat donining ulushi (diagramma sektori) va barcha savdo qishloq xo'jaligi mahsulotlarida tijorat donining ulushi ko'rsatilishi kerak. (kartogramma).
Hosildorlik va ekinlarning turi, tuproqni mexanik va kimyoviy tozalash turi, o'simlik kasalliklarining fazoviy tarqalishi va zararli hasharotlarning tarqalish dinamikasi kabi omillarni aks ettiruvchi ketma -ket davrlar xaritalari mavjud bo'lganda. qishloq xo'jaligi korxonalari faoliyatini tahlil qilish, prognoz qilish va optimallashtirish imkoniyatlari ochiladi.
Chorvachilikning eng keng tarqalgan xaritalari-bu chorva mollarining barcha turlarini taqsimlash xaritalari (buning uchun barcha chorva mollari tegishli koeffitsientlar orqali shartli boshlarga aylantiriladi), chorva mollarining zichligi va podaning tuzilishi. Agar xarita nuqta shaklida tuzilgan bo'lsa, unda nuqta bir tekis joylashtiriladi va ular chindan ham chorva mollari joylashgan joylarga bog'lashga harakat qilishadi. Chorvachilikning turg'un turiga kelsak, buni qilish juda oson, ko'chmanchi turda bu juda qiyin. Ikkinchisida, masalan, maydonlarni tasvirlashning boshqa usuli tanlanadi. Kichik xaritalarda, agar kerak bo'lsa, fermer xo'jaliklarining kattaligi to'g'risida ushbu turdagi chorva mollari soni to'g'risida vizual tasavvurga ega bo'lish uchun ko'pincha kartodiagram usuli qo'llaniladi. Sifatli fon yoki hududlar usulida chorva mollarining zotli rayonlashtirilishi ko'rsatilishi mumkin va ikonik usul chorva mollarining taqsimlanishini ko'rsatish uchun, ikonkalarni ushbu chorvachilik tegishli bo'lgan aholi punktlariga belgilash uchun etarlicha katta xaritalarda qo'llaniladi. . Bu xaritalarning barchasi umuman chorvachilik mahsulotlarining umumiy ko'rinishini beradi.
Chorvachilik uylari turlarining xaritasida, shuningdek, chorvachilik mahsulotlarining umumiy tavsifi berilgan bo'lib, ular mintaqaning iqtisodiy va tabiiy sharoitlarini ochib beradi, xo'jaliklarni to'xtovsiz, yaylovli yoki yaylovli chorva mollaridan foydalanadi.
Chorvachilikning asosiy tarmoqlari uchun ularning ishlab chiqarish yo'nalishini ko'rsatish muhim ahamiyatga ega. Chorvachilik mahsuldorligi xaritalari har qanday mintaqadagi sanoat holatini tavsiflash uchun alohida ahamiyatga ega. Hayvonlarning mahsuldorligi har bir sigirdan sut olish, bir qo'ydan jun kesish va boshqalar bilan tavsiflanadi. Chorvachilik mahsulotlarining eng ifodali ko'rsatkichi - bu chorvachilik mahsulotlarida sutning ulushi; atlasda buni sut fermasi xaritasida ko'rsatish mumkin. .
Chorvachilikning etakchi tarmog'i har tomonlama va batafsil tavsiflanadi. Qanday bo'lmasin, uning ixtisosligi yalpi emas, balki tijorat bo'lishi kerak, ya'ni mahsulotlar, miqdoridan qat'i nazar, eksport qilinib, mahalliy iste'mol qilinmasligi kerak. Qishloq xo'jaligi erlarining 100 gektariga sut, go'sht, tuxum, jun ishlab chiqarish kartogramma bilan ko'rsatilgan.
Qoramol tarqatish xaritalarida ko'pincha sariyog 'va pishloq fabrikalari, ba'zi go'sht sanoati korxonalari joylashuvi ko'rsatilgan. Agar kartografik tasvir rejalashtirish maqsadida yaratilgan bo'lsa, mahsulot sifatini turli sohalarda aks ettirish zarur. Fermer xo'jaliklari uchun chorvachilik juda kamdan -kam hollarda ko'rsatiladi, chunki mintaqaviy ma'lumotlar har doim ham mavjud emas.
Agar xaritaga kiritilgan hudud chorvachilikning kam uchraydigan tarmoqlariga ixtisoslashgan bo'lsa (bug'u, maral ko'paytirish), unda bu xaritalarni atlasga kiritish shart. Shunday qilib, Yakutiya qishloq xo'jaligi atlasi (1989) shimoliy qishloq xo'jaligi va chorvachiligining o'ziga xos xususiyatlarini aks ettiradi. Mintaqada qo'ychilikning (parrandachilik, asalarichilik, baliqchilik) rivojlanishi, shuningdek, tegishli mahsulotlar ishlab chiqarishga ixtisoslashgan korxonalarning turi va hajmini, korxonalarning turli guruhlarining ishlab chiqarish aloqalarini ko'rsatuvchi xaritalar mavjudligini nazarda tutadi. Bu murakkab yoki sintetik xaritalar bo'lishi mumkin (masalan, hududlashtirish xaritalari yoki korxonalar turlari).
Chorvachilikning ozuqa bazasi xaritalarida em -xashak zaxirasi, em -xashak bazasining tuzilishi, em -xashak erlarining sifati, hosildorligi, foydalanish davri bo'yicha xususiyatlari ko'rsatilgan. Xaritalar chorvachilik bo'limining maxsus guruhini ifodalaydi, chunki ular tabiiy (o'simlik qoplami) va iqtisodiy (erlarning ozuqa hosildorligi) xususiyatlarini tavsiflaydi.