13 -bob. Qishloq xo'jaligi xaritalari

13 -BOB. QISHLOQ XO'JALIGI XARITALARI
13.1. Qishloq xo'jaligi xaritalarining tasnifi. Asosiy omillar
13.2. Qishloq xo'jaligini rivojlantirish shartlari xaritasi
13.3. Qishloq xo'jaligi materiallari va mehnat xaritalari
13.4. Qishloq xo'jaligi ishlab chiqarishining tarmoq xaritalari
13.5. Qishloq xo'jaligining umumiy xaritalari
13.6. Qishloq xo'jaligi xaritasini tuzishda yangi yo'nalishlarni ishlab chiqish


13.1. Qishloq xo'jaligi xaritalarining klassifikatsiyasi. Asosiy omillar
Qishloq xo'jaligi murakkab iqtisodiy tizimdir. Uni tahlil qilish uchun tizimli yondashuvni va shunga mos ravishda analitik va integratsion jihatlarni o'z ichiga olgan tizimli xaritalashni qo'llash kerak. Qishloq xo'jaligi tabiiy sharoit va resurslar, aholi va iqtisodiyot bilan aloqada bo'lgan tabiiy va ijtimoiy-iqtisodiy tizimdir. Shu bilan birga, bu yagona hududiy tizimdir, garchi bitta mahsulotning ishlab chiqarish bo'g'inlari turli aholi punktlari va hududlar bo'ylab tarqalishi mumkin. Yaqin atrofdagi fermer xo'jaliklari umuman aloqaga ega bo'lmasligi mumkin, bu sanoat hududlaridan muhim farq. Shunday qilib, har qanday qishloq xo'jaligi maydoni, ehtimol, bir hil iqtisodiyotga ega bo'lgan qishloq xo'jaligi guruhidir (masalan, ikkita g'alla fermasi bor, lekin ularning har biri bir -biri bilan emas, faqat lift bilan bog'langan).
Qishloq xo'jaligi xaritalarida qishloq xo'jaligi ishlab chiqarishining hududiy differentsiatsiyasi, qishloq xo'jaligini olib borish va rivojlantirishning iqtisodiy va tabiiy sharoitlari ko'rsatilgan, qishloq xo'jaligi ishlab chiqarish resurslariga (moddiy va mehnat) iqtisodiy baho berilgan. Ekin maydonlarining taqsimlanishi, chorvachilikning barcha turlarining zichligi va soni, qishloq xo'jalik ekinlarining tannarxi va hosildorligi hamda chorvachilik mahsuldorligi ko'rsatilgan qishloq xo'jaligi xaritalari eng keng tarqalgan.
Qishloq xo'jaligining birinchi xaritalari 19 -asr o'rtalarida paydo bo'lgan. "Evropa Rossiyasining iqtisodiy va statistik atlasida" (1851) va qishloq xo'jaligining asosiy tarmoqlari va ekinlarining joylashishini tavsiflagan. XIX asr oxiri - XX asr boshlarida. qishloq xo'jaligining bir qancha qiziqarli xaritalari va atlaslari nashr etildi: "Yevropa Rossiyasi hosildorligining eng muhim tarmoqlari xaritasi" (1872), unda dehqonchilik, zig'ir, lavlagi, tamaki, paxtachilik sohalari ko'rsatilgan; mashhur "Osiyo Rossiya atlasi" (1914), mazmunan murakkab, lekin XX asr boshlarida Rossiyaning Osiyo qismining qishloq xo'jaligining rivojlanish sharoitlarini ko'rsatishga qaratilgan; "Rossiyada qishloq xo'jaligi savdosi" albomi (1914), bu mamlakat qishloq xo'jaligini yirik hududiy birliklar - provinsiyalarda tavsiflovchi statistik xaritalar to'plami. Qishloq xo'jaligi mavzularining ko'plab xaritalaridan, ayniqsa, N.I.Vavilov boshchiligida nuqta usuli bilan tuzilgan "SSSR qishloq xo'jaligi xaritasi" (1926) alohida qiziqish uyg'otadi. Bu usul BSAM qishloq xo'jaligi xaritalarini tuzishda yanada takomillashtirildi va takomillashtirildi. "SSSR qishloq xo'jaligi atlasi" (1960) va "Xalq xo'jaligi va madaniyati rivojlanishining atlasi" (1967) qishloq xo'jaligi xaritasini ko'rib chiqish bilan bog'liq.
Qishloq xo'jaligi xaritalari rus tilida ham, chet el atlaslarida ham juda keng tarqalgan va to'liqligi va mazmuni jihatidan juda xilma -xildir.
Qishloq xo'jaligi, albatta, umumiy iqtisodiy xaritalarda va murakkab atlas tuzilmasida o'z aksini topadi. Xaritalar qishloq xo'jaligining barcha tarmoqlarini qamrab olishi mumkin (umumiy qishloq xo'jaligi xaritalari), bitta sanoat (sanoat) yoki bitta ekin / chorvachilik turining joylashishini ko'rsatishi mumkin (sohaga xos). Qishloq xo'jaligining ko'plab ixtisoslashtirilgan tarmoq atlaslari mavjud.
Uchrashuv bo'yicha qishloq xo'jaligi xaritalari orasida operativ-iqtisodiy, ilmiy-ma'lumotnoma, o'quv va reklama-taqdimot mavjud.
`Tematik jihatdan qishloq xo'jaligi xaritalari tasnifi quyidagicha berilgan. Ikkita katta tematik guruh mavjud: qishloq xo'jaligini tashkil etish xaritalari va ishlab chiqarishning xaritalari - uning hajmi va ixtisoslashuvi.