129- §. Qo‘llanish sohalari

sohalari

D. Skarlattining juda ko‘p asarlari mana shu qarab chiqila- yotgan shaklda yaratilgan. Ularni avtor «Ekzersislar» deb atagan bo‘lsa ham, lekin hozir ular sonatalar degan nom bilan mashhur- dir. Usha zamonning bir qator mualliflari, shu jumladan I. S. Bax ham eskicha sonata shaklidan foydalanganlar. Ular garchi bu ishda unchalik ko‘p qat’iyat ko‘rsatmagan bo‘lsalar ham, har holda o‘zlarining ayrim asarlarini, ba’zi bir siklli shakllar­ning qismlarini yaratishda eskicha sonata shaklidan foydalan­ganlar (bundan keyingi bobga qarang).

2. 
   To‘liq reprizaning vujudga kelishi
   

Yuqorida nomlari keltirib o‘tilgan mualliflar ijodida sonata shakli­ning eskicha ikki qismli turi nihoyatda ko‘p uchrashi bilan birga ekspozitsiyasn ancha bir xil bo‘lgan, lekin rivojlov va repriza funksiyalari bir-biridan aj- ratilgan alohida shakllarning namunalari ham vujudga keladi. Ikkinchi qism avvalgidek. bosh partiya materialining rivojlantirilishidan boshlanadi ham­da rivojlov umuman olganda eskicha tarzda davom ettiriladi. Lekin material tamom bo‘lib, bosh partiya reprizasi asosiy tonallik bilan kiritilgach, u yoki bu bog‘lovchidan so‘ng yordamchi partiyaning reprizasi ham boshlanadi. Shunday qilib, sonata shakliga to‘liq uch qismli shaklning tuzimi baxsh etiladi (q. D. Skarlatti. Sonata № 30). Bunday tuzim oradan bir necha o‘n yillar o‘t- gach mazkur shakl uchun asosiy bo‘lib qoladi. Sonata shaklining uch qnsmliligi o‘zining eski turlarini (q. F. E. Baxning klavir uchun sonatalari) batamom qi- sib chiqara boshlagan vaqtlarda ham ko‘pincha sezilarli darajada mavzu kont* rastining mavjud emasligi kuzatiladi.