12-mavzu: yuksak usimliklar. (4 soat) Reja

4. Qirqbo`g`imlilar sinfi
Qirqbo`g`inlar poyasida bo`g`im va bo`gim oraliqlari bo`lishi bilan xarakterlidir. Bo`g`imida mayda reduksiyalangan barglar bo`ladi. Qirqqbo`g`inlar ariq bo`ylarida, nam yerlarda , madaniy o`simliklar orasida begona o`t sifatida uchraydi. O`rta Osiyoda o`sadigan vakillaridan biri dala qirq bo`g`imi (Equisetum arvense) dir. Dala qirqbo`g`imining ildiz poyasida tugunaklar bo`lib, yoz davomida zapas oziq moddalar (krahmal) saqlashga moslashgan.
Dala qirqbo`g`imi yoz faslida 2 xil novda chiqaradi. Erta bahorda qoramtir-to`q jigarrangli novda o`sib, bo`yi 8-12 sm ga yetadi. Bu tik o`suvchi bahorgi novda oziq moddalar bilan to`yingan bo`lib, ularning poyasi bo`g`im va bo`g`im oraliqlarga bo`linganligi bilan xarakterlidir . Har qaysi bo`g`mda tangacha simon, nishtarga o`xshash reduksiyalangan barglar joylashadi. Yozgi novdalar yashil rangda bo`lib, asossan,assimlyatsiya qilishga moslashgan. Qirqbo`g`im o`simligida ham gallanib ko`payish kuzatiladi. Sparangiylar sporali boshoqchalarida 6-8 tadan joylashadi. Sporangilar ichida ko`p miqdorda elaterali sporala pishib yetilgandan so`ng, tashqariga chiqib sochiladi. Spora to`q yashil rangli shar simon hujayradan iborat bolib, qalin po`st bilan o`raladi, uni spiral shaklda o`ralga 2 ta tasma-elaterlar o`rab turadi. Bir xil sporalar o`sib urg`ochi gametofit, 2 xillari esa erkak gametafit hosil qiladi. Urg`ochi o`simta ancha yirik bo`lib, unda arxegoniya yetiladi. Erkak o`simta mayda bo`lib,unda anteridiy hosil bo`ladi. Otalanish suv yordamida bo`ladi. Otalangan tuxum hujayralardan zigota, undan esa yangi qirqbo`g`im xosil bo`ladi.