12-mavzu. Turizm tadqiqoti. Reja. Tadqiqot turi

Kirish yoki xizmat ko’rsatish qulayligi. Xizmat ko’rsatish qulayligi vaqt, imkoniyat va zich emasligi bilan o’lchanadi. Yuqoridagi sahifada aytilganidek, bir yo’lak orqali joyga kirib borish kirish nazoratini yengillashtirishga yordam beradi, lekin suv toshqini yoki zilzila sodir bo’lganda joydan chiqishda tirbandlik salbiy holat hisoblanadi. Joyga kirib borishda yana bir qoida obyektga qanday kirib borish yo’l belgii va yo’l xaritasida ko’rsatiladi. Kirish mumkin bo’lgan davr mavsumiy (masalan, maydonda qor ko’chishi mumkin) yoki belgilangan kun yoki haftada bo’lishi mumkin (ish soati yoki kunida). Qabul qilish imkoniyati tashrif buyurish darajasi va talabga qarab muhim rol o’ynaydi. Yuqoridagi uch qoidaning barchasi ish yuritish tizimining samarali qismi sifatida obyekt sohaida hisobga olinishi kerak.

Talab. Diqqatga sazovor joy va mo’jaz joyga bo’lgan talab mavsum, kun vaqti, narx-navo va boshqa omilga qarab o’zgarib turadi. O’rinli birinchi qoida shuki, attraksion, turizm bozoriga ajoyib bog’ sifatida yoki bozorning ma’lum bir qismida mijozni jalb etuvchi sifatida murojaat qiladi (6-bo’limga qarang). Joy va narsaning turistga mo’ljallanishi ikkinchi qoida hisoblanadi, shunga qaramay ushbu joy mahalliy aholini ham o’ziga jalb qiladi. Yuqori yoki past darajada aralash mijozning kelishi sababli, keng qamrovli «tashrif buyuruvchini jalb etish» atamasi «turistni jalb etish» atamasiga qaraganda ko’proq ishlatiladi. Turist va mahalliy aholini birgalikda ko’p jalb etish ijobiy va salbiy xususiyatga ega. Masalan, alohida turistga mo’ljallangan joy mahalliy aholining noroziligiga olib kelishi mumkin, lekin turist va mahalliy aholini aralashtirish ba’zi holatda madaniy kelishmovchilik ehtimolini oshiradi.

Umumiy ahvol. Umumiy ahvol asosiy joy va narsani o’rab turgan zamon va makon xususiyatini tasvirlaydi va u tashqi tizimning o’zgarmas va haqiqiy ta’siri hisoblangan holatdir. Tashqi ta’sirga mos misol, atrof-muhitga sezili ta’sir qiluvchi milliy bog’ni o’rab turadigan loyihalashtirilgan daraxtzordir, ya’ni, u himoya zonasi sifatida xizmat qiladi. Bunga zid ravishda, yaqinroqda joylashgan shaxta boqqa nomutanosib bo’lishi mumkin. Dunyoviy umumiy ahvolning munosabati katta sport musobaqaida namoyon bo’ladi, boshqa bir shahardagi xuddi shunday musobaqada qisqacha ko’rinadi, ya’ni, vaziyatga ijtimoiy qiziqishni uyg’otadi yoki pasaytiradi.

Turizm sanoati. Turizm sanoati xizmat va mahsulotni to’liqligicha yoki asosan turistik is’temol uchun yetkazishni ta’minlashni o’z ichiga oladigan beznesdir, lekin barcha obyekt ham turizm sanoatiga tegishli bo’lavermaydi. Yana bir bor shuni takrorlaymizki, turizm sanoatining tarkiga kirish uchun bu sohaga aloqadorligini ta’siri yuqori bo’lishi kerak (M: Mehmonxona va turistik agentlik), ammo boshqa transport va restoran kabi tarmoqni turistik yoki nonturistik kompaniyaga aloqadorligini aniqlash qiyin. Iqtisodiy faoliyat bo’lgan kruiz kemai va shunga o’xshash faoliyatda yoqtoq joy, transport, ovqatlanish va ichimlik va xarid qilish(shopping) kabi turistik jaroyonsiz tasavvur qilish qiyin.