12-mavzu. Nutq va adabiy me`yor. Reja: Kasbiy nutq

---

12-MAVZU. NUTQ VA ADABIY ME`YOR. 

Reja: 

 1.Kasbiy nutq.  

2.Nutq bayon qilish usullari.  

3.Mutaxassis  nutqining  ilmiyligi,  to`g`riligi,  aniqligi,  mantiqiyligi,  sofligi. 

nutqiy kompetentlik. 

Adabiyotlar:

 

1.  Abdurahmonova  M,  Fattaxova  ,  Xalmuxammedova  U,  Inogamova  N, 

Egamberdiyeva  N.  O`zbek  tili  (o`quv  qo`llanma).  –  Toshkent:  Mumtoz  so`z, 

2018.

 

2.  Qo`ng`urov  R,  Begmatov  E,  Tojiyev  Y.  Nutq  madaniyati  va  uslubiyat. 

Darslik. – T: ―Barkamol fayz media‖, 1992. – 424 bet; 

3.  Muhiddinova  X,  Salisheva  Z,  Po`latova  X.  O`zbek  tili  (oliy  ta`lim 

muassasalari rus guruhlari uchun darslik).  – Toshkent: O`qituvchi, 2012. – 288 

 

4.  Aminov  M,  Madvaliyev  A,  Mahkamov  N,  Mahmudov  N.  Ish  yuritish

 

(amaliy  qo`llanma).  –  Toshkent:  O`zbekiston  milliy  ensiklopediyasi,  2017.– 

456b.  

Nutq so'zlovchi yoki yozuvchi tomonidan shakllantirilgan matnning tashqi 

ko'rinishi  bo'lib,  u  faqatgina  lisoniy  hodisa  sanalmasdan,  balki  ham  ruhiyat,  ham 

nafosat  hodisasi  hisoblanadi.  Shuning  uchun  ham  yaxshi  nutq  deyilganda, 

aytilmoqchi  bo'lgan  maqsadning  tinglovchi  yoki  kitobxonga  to'liq  etib  borishi, 

ularga  ma'lum  ta'sir  o'tkazishi  nazarda  tutiladi.  Shunga  ko'ra  nutq  oldiga  ma'lum 

talablar  qo'yiladi.  Bu  talablar  nutqning  kommunikativ  sifatlari  bo'lib,  unda 

nutqning  mantiqan  to'g'ri,  aniq,  chiroyli  va  maqsadga  muvofiq  bo'lishi  nazarda 

tutiladi.

 

Nutq  to'g'ri  bo'lishi  uchun,  asosan,  ikki  me'yorga  -  urg'u  va  grammatik 

normaga  qattiq  amal  qilishni  talab  qiladi.  So'zlardagi  urg'uning  ko'chishi  bilan 

ma'noning ham o'zgarib ketishi mumkinligini esdan chiqarmaslik lozim. Masalan: 

olma  so'zi.  Bu  so'zni  alohida  urg'usiz  olib  qaraganda,  uning  qanday  ma'noda 

qo'llanilayotgaiini  aniqlash  qiyin  Faqat  urg'u  undagi  ma'noning  aniqlanishiga 

ko'maklashadi. Ya'ni olma tarzida wfu birinchi bo'g'inga tushganda, harakat, olma 

kabi  oxirgi  bo'g'inga  tushganda  esa  mevaning  bir  turi  ma'nosi  anglashiladi. 

Tilimizda  bunday  so'zlar  anchagina.  Masalan,  hozir-hozir  yangi-yangi,  yigitcha-

yigitcha,  o'quvchimiz-0'quvchimiz  so'zlarining  ma'nosi  ham  faqatgina  urg'u 

yordamida oydinlashadi. 

---