12-Мавзу. Корхоналар иқтисодий ночорлиги (банкротлиги)ни баҳолаш ва таҳлил қилиш

ЎММ + УМКҚ – УМА = ЎАМН / ТМЗ
ЎАМН + КМКҚ / ТМЗ
Ўз айланма маблағлари нақдлиги ва қисқа муддатли қарз капитали ТМЗларни молиялаштиришнинг асосий манбаси ҳисобланади.
Хўжалик юритувчи субъектларни иқтисодий ва молиявий салоҳиятини ошириш юзасидан қуйидаги чора-тадбирларни кўриш талаб этилади:
- хусусий капитални ҳажмини ошириш. Бунинг учун хўжалик юритувчи субъектлар таъсисчиларини қўшимча бадалларини жалб қилиш шунингдек, фаолиятнинг кейинги давралари бўйича фойда суммасини ошириш талаб қилинади;
- кўп харажат талаб қиладиган асосий воситалар, техника ва технологиялар ўрнига янгиларини олиб кириш;
- банк кредитларини аниқ бизнес режа ва фойдали лойиҳалар ҳисобига жалб этиш ҳамда уларни умумий маблағлар таркибидаги ҳиссасини камайтириб бориш, хўжалик юритувчи субъектларнинг молиявий қарам бўлиб қолмаслигига ҳаракат қилиш;
- хўжалик юритувчи субъектларда тўлов интизомига, шартномавий шартларга тўла амал этган ҳолда дебитор ва кредитор қарзларининг кўпайиб кетмаслигини олдини олиш;
- айланма активларни манбалаш юзасидан ижобий фарқланишларни таъминлаш;
- иқтисодий ресурсларни жойлаштириш ва бошқаришдаги оптималликни йўлга қўйиш ва ҳ.к.
Хўжалик юритувчи субъектларнинг рақобатдошлик кўрсаткичлари таҳлили шуни кўрсатадики, корхоналар рақобатда синмаслиги учун қуйидагиларга амал қилишлари лозим:
- мавжуд маблағларини тўғри жойлаштириш ва бошқариш;
- ижобий фаолият натижавийлигига эриша бориш;
- дебитор қарзларни кўпайтирмаслик йўлларини топиш, мавжуд дебитор қарзларни муддатида қайтариш чора-тадбирларини кўриш;
- кредитор қарз мажбуриятларини тўлов муддати бўйича назоратини олиб бориш.
Хўжалик юритувчи субъектлар иқтисодий ночорлигини белгилашда қуйидаги кўрсаткичлар тизимига таяниш лозим:
- хўжалик юритувчи субъектлар тўлов лаёқати, қоплов коэффициентини ўрганиш;
- хўжалик юритувчи субъектларнинг молиявий мустақиллик ва қарамлик даражасини ўрганиш;
- узоқ муддатли ва жорий активларни манбалашнинг ҳолатини ўрганиш;
- ўз ва қарз маблағлари ўртасидаги нисбатни ўрганиш;
- активлар, капитал ва мажбуриятлар рентабеллигини ўрганиш
- ишлаб чиқариш қувватларидан ҳақиқий фойдаланиш даражасини ўрганиш;
- асосий ва номоддий активлардан фойдаланиш даражасини ўрганиш;
- муддати ўтган дебиторлик ва кредиторлик қарзлари ҳолатини ўрганиш.