12-mavzu. Issiqlik almashnigichlar. Issiqlik almashingichlarnnng asosiy turlari. Issiqlik uzatishning yig’indi koeffitsiyenti. Issiklik almashingichlarning samaradorligi

Geliotizimlar uchun materiallarning xossalari
3- jadval.

Material	S, kJ/kg K)	, kg/m^3	𝜆, Vt/(m K)
Qurilish materiallari
Beton	0,834	1920-2240	0,8-1,73	0,6-0,98	0,88-0,97
G‘isht	0,921	1920-2080	0,6-1,3	0,26-0,89	0,93
Yog‘och	2,51-2,93	350-740	0,1-0,16	0,6	0,9
Keramik plita	0,8		1,7-2,9	0,2-0,8	0,6-0,9
Metallar
Po‘lat	0,5	7830	45	0,8-0,9	0,85
Oksidlangan temir	0,5	7--------10	55	0,8-0,94	0,94
Alyuminiy: polirovannыy oksidlangan	0,88 0,88	2740 2740	202 202	0,1-0,4 0,4-0,65	0,03 0,09

Yuqoridagi 3-jadvalda geliotizimlar uchun foydalaniladigan materiallarning xossalari keltirilgan.

3. 
   Quyosh kollektorlari uchun issiqlik tashuvchilar: Quyosh kollektorlarida issiqlik tashuvchi sifatida istish va issiq suv ta’minoti suyuqlikli tizimlarida asosan suv yoki muzlamaydigan suyuqlik-antifrizdan foydalaniladi. Havo kollektorlarida esa issiqlik tashuvchi havoning o‘zi hisoblanadi. Suv issiqlik tashuvchi sifatida havo bilan taqqoslaganda aniq afzallik va kamchiliklarga ega. Suv yaxshi issiqlik fizikaviy xossalarga (issiqlik sig‘imi, issiqlik o‘tkazuvchanlik koeffitsienti, yopishqoqlik, zichlik va boshq.) ega, ammo tashqi sovuq haroratlarida geliotizimning boshqa elementlarida va suv quvurlarida suv muzlab qoladi. Uning muzlamasligini oldini olish uchun zarur choralarni ko‘rish kerak. Masalan, Quyosh kollektoriga kelgan sovuq suv quvurining muzlamasligini oldini olish uchun elektr manbaidan ta’minlanadigan qizdirish kabellari bilan o‘rab chiqish, qalin issiqlik izolyasion materiallar bilan qoplash lozim. Jiddiy muammo bu suvning ko‘pchilik konstruksion materiallar bilan karrozion faolligi hisoblanadi. Havo muzlamaydi va karroziyani chaqirmaydi, lekin issiqlik fizikaviy xossalariga ko‘ra suvga o‘z o‘rnini bo‘shatib beradi. Havo oqimi uchun havo yo‘li va kanallarning o‘lchamlari suyuqlikni tizimlarining konstruktiv elementlari o‘lchamlariga nisbatan ancha kattaroqdir. Bundan tashqari havo tizimlarida ventilyatorlar katta miqdordagi energiyani iste’mol qiladi va shovqin hosil qiladi. Havo oqimi nur yutuvchi yuza bilan samarali issiqlik almashinuvini ta’minlash uchun absorberning to‘liq yuzasini kesib o‘tish zarur.
   

Suv bilan bir qatorda, suyuqlik tizimlarda muzlamaydigan issiqlik tashuvchilar – etilen va propilenglikol va boshqalardan foydalaniladi. Ularning kamchiligi yaroqlilik muddatining kamligi hisoblanadi (3-5 yilgacha). Propilenglikol etilenglikoldan farqli ravishda zaharli hisoblanmaydi. Suvning zaharliligi karroziya ingibitorining qo‘llanilish turiga bog‘liq. Freonlarni qo‘llash tavsiya qilinmaydi, chunki ular Er atmosferasining ozon qatlamiga zarar etkazadi.