|
Қишлоқ хўжалиги фанлари соҳасида жами жорий харажатлардан ўз кучи билан бажарган илмий тадқиқот ва тажриба-конструкторлик ишланмаларга харажатлар млн. сўм
|
фундаментал тадқиқотларга
|
амалий тадқиқотларга
|
2012 й.
|
2013 й.
|
2014 й.
|
2015 й.
|
2016 й.
|
2012 й.
|
2013 й.
|
2014 й.
|
2015 й.
|
2016 й.
|
Ўзбекистон
Республикаси
|
2690,5
|
3551,1
|
3998,0
|
4952,8
|
6474,2
|
13102,2
|
14638,1
|
13236,4
|
16671,6
|
19061,8
|
Қорақалпоғистон
Республикаси
|
123,9
|
370,4
|
36,9
|
77,3
|
160,5
|
608,0
|
578,9
|
638,5
|
1136,6
|
1197,6
|
вилоятлар:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Андижон
|
73,6
|
-
|
67,0
|
-
|
-
|
-
|
324,1
|
385,3
|
455,9
|
545,6
|
Бухоро
|
25,0
|
-
|
21,2
|
24,3
|
129,7
|
280,4
|
288,4
|
236,0
|
346,4
|
351,2
|
Жиззах
|
-
|
-
|
-
|
-
|
605,8
|
326,9
|
388,2
|
526,3
|
654,4
|
117,9
|
Қашқадарё
|
-
|
-
|
40,4
|
723,0
|
1411,4
|
247,8
|
377,4
|
896,3
|
105,0
|
69,5
|
Навоий
|
19,0
|
18,5
|
19,4
|
4,2
|
4,1
|
-
|
19,2
|
24,1
|
15,8
|
26,5
|
Наманган
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
367,2
|
83,1
|
116,6
|
62,0
|
169,9
|
Самарқанд
|
10,7
|
110,6
|
1037,8
|
98,7
|
136,2
|
1532,9
|
1757,0
|
1810,3
|
1554,6
|
2468,9
|
Сурхондарё
|
204,3
|
-
|
10,5
|
264,6
|
531,5
|
-
|
216,4
|
214,8
|
57,5
|
467,5
|
Сирдарё
|
-
|
277,0
|
104,1
|
38,0
|
177,1
|
-
|
9,5
|
41,6
|
-
|
88,8
|
Тошкент
|
1847,9
|
2413,2
|
1820,1
|
3018,0
|
2490,6
|
4426,6
|
5597,1
|
5690,3
|
9413,9
|
10011,4
|
Фарғона
|
-
|
-
|
380,1
|
164,3
|
8,1
|
121,6
|
114,9
|
41,0
|
185,0
|
139,6
|
Хоразм
|
35,0
|
120,2
|
194,7
|
219,9
|
182,9
|
987,4
|
1061,8
|
545,9
|
226,3
|
326,1
|
Тошкент ш.
|
351,1
|
241,2
|
265,7
|
320,4
|
636,3
|
4203,4
|
3822,1
|
2069,4
|
2458,3
|
3081,3
|
Харажатлар сметасининг умумий кўриниши қуйидагича бўлиши мумкин (12.1.1 -расм):
Лойиҳани бажариш учун харажатлар сметаси
____________________(лойиҳа номи)______________________
бажариш муддатлари: ___(бошланиши)___ _____(тугаши)______
Харажатлар
|
Жами
|
Шу жумладан 1 йилга
|
Шу жумладан чораклар бўйича
|
1
|
2
|
3
|
4
|
Тўғридан-тўғри харажатлар
|
|
|
|
|
|
|
Иш хақи
Иш хақи ажратмалари
Материаллар
Илмий ишлар учун махсус ускуналар
Илмий хизмат сафарлари
Четдаги ташкилотлар хизматлари
Бошқалар
|
|
|
|
|
|
|
Жами
|
|
|
|
|
|
|
Устама харажатлар, шу жумладан иш хақи
|
|
|
|
|
|
|
Жами харажатлар, шу жумладан иш хақи
|
|
|
|
|
|
|
Жами лойиҳа бўйича
|
|
|
|
|
|
|
Лойиҳа раҳбари
Бош бухгалтер
12.1.1.-расм. Харажатлар сметасининг умумий кўриниши
Ишлаб чиқарувчилар (савдо ташкилотлари) ва харидорлардаги инновациявийфаолиятга бўлган харажатлар самарадорлигини фарқлаш лозим.
12.2 Қишлоқ хўжалигида инновацион технологиялар фаолиятига бўлган харажатлар самарадорлигини баҳолаш
Янги маҳсулот турларини тайёрлаш, уларнинг технологик жараёнлари ва ишлаб чиқаришини ўзлаштириш харажатлари маҳсулот таннархига киритилмаслиги ва тармоқ ҳамда тармоқлараро ИТТКИларни ва янги маҳсулот турларини ўзлаштириш бўйича тадбирларни молиялаштирувчи нобюджет жамғармалари ҳисобига қопланиши лозим.
ИТТКИ тармоқ ва тармоқлараро жамғармаларини яратиш ва улардан фойдаланиш тартиби Ўзбекистон Республикаси ҳукуматининг тегишли қарорлари билан белгиланади.
Нобюджет жамғармаларининг маблағлари янги турдаги маҳсулот, хом-ашё ва материалларни яратиш, янги технологияларни ишлаб чиқиш ва қўлланилаётганлирини такомиллаштириш, маҳсулот техник даражасини ошириш, меҳнат муҳофазаси ва техника ҳавфсизлиги ишлари ва б. бўйича илмий-тадқиқот ва тажриба-конструкторлик ишларини молиялаштиришга йўналтирилади.
Нобюджет жамғармаларидан олинган маблағлар ўз мақсади бўйича ишлатилиши шарт.
Кашфиётчилик билан боғлиқ харажатлар қуйидагиларни ўз ичига олади:
тажриба-синов ишларини олиб бориш харажатлари;
модел ва намуналарни яратиш харажатлари;
кўргазмалар, конкурслар ва бошқа маркетинг тадбирларини амалга ошириш харажатлари;
муаллифлик мукофотларини тўлаш.
Янги техникани яратиш харажатлари, тегишли ишларни бошлаш ва тугалланиш муддатига ҳам боғлиқ бўлади. Шунинг учун ҳам ИТТКИ тугаган йилда жорий ва олдинги йиллар харажатлари, янги техника яратиш учун сарфланган умумий харажатларни беради.
Янги техникани яратишга бўлган умумий харажатларни (Х) битта намунага ҳисобланган харажатларни (Хi) яратилган намуналар сонига кўпайтмаси сифатида кўрсатиш мумкин:
. (7.6)
Омилларнинг умумий харажатлар ўзгаришига таъсири таҳлилининг айрим усулларини кўрсатамиз.
Мисол-1. битта намунани ишлаб чиқишга бўлган харажатлар базис йилда 2200 сўмни, жорий йилда 2160 сўмни ташкил этди. Яратилган намуналар сони, тегишли тарзда 200 ва 250.
Унда
Х0 = 2 200 * 200 = 440 000 минг сўм
Х1= 2 160 * 250 = 540 000 минг сўм
Бунда Хi – сифат кўрсаткичи, ni – ҳажм (миқдор) кўрсаткичи.
Ушбу омиллар намуналарни яратиш бўйича умумий харажатлар ўзгаришига қандай таъсир этишини аниқлаймиз.
Индекс таҳлили назариясида, сифат кўрсаткичининг ўзгариши ҳажм кўрсаткичининг ҳисоб даври даражасида сақланганидагина кўриб чиқилади, ҳажм кўрсаткичининг ўзгариши эса – сифат кўрсаткичи базис даражада сақланганда кўриб чиқилади.
Бизнинг мисолимизда, намуналарни ишлаб чиқишга бўлган харажатлар:
, ёки . (7.7)
, ёки
.
Намуналарни яратишга бўлган умумий харажатлар (Х = 540 000 - 440 000) 100000 минг сўмга ошган.
Битта намунани яратишга бўлган ўртача харажатлар (сифат кўрсаткичи бир бирликка нисбатан олинади) 40000 сўмга пасайган. Ушбу омил таъсири остида умумий харажатлар қуйидагича ўзгарган:
, (битта намунага бўлган харажатлар индекси),
. (7.8)
+уйидагига эга бўламиз (2 160 - 2 200) * 250 = - 10 000 минг сўм.
Яратилган намуналар сони (сифат ёки ҳажм омили ҳар доим қандайдир йиғиндини акс эттиради) 50 тага ошди.
Натижада намуналарни яратишга бўлган умумий харажатлар қуйидаги тарзда ўзгарди:
, (яратилган намуналар сони индекси) (7.9)
.
Келтирилган мисол маълумотлари бўйича:
минг сўм.
Шуни ҳам таъкидлаш лозимки:
.
.
Бизнинг мисолимизда намуналарни яратишга бўлган умумий харажатлар базис йилга нисбатан 100000 минг сўмга ошди. Аммо битта намунани яратишга бўлган харажатларнинг 40 минг сўмга камайиши, умумий харажатларнинг 10000 минг сўмга пасайишига олиб келади. Шу билан бирга, яратилган намуналар сонининг 50 бирликга ошиши, умумий харажатларнинг 110000 минг сўмга кўпроқ бўлишини белгилади.
Шунинг учун ҳам, умумий ўзгариш:
Х = (- 10 000) + (110 000) = 100 000 минг сўм.
Битта намунани яратиш учун бўлган ўртача харажатларнинг ўзгаришига нима сабабчи бўлди. Буни билиш учун 12.1 -жадвал маълумотларига мурожаат қиламиз.
Битта намунани ишлаб чиқаришга бўлган ўртача харажатлар индекси:
ёки 98%,
Бу ерда: – умумий ўртача,
яъни харажатлар 2% ёки 40 минг сўмга камайган.
Ушбу натижага муайян намунани ишлаб чиқариш харажатлари (Хi) ва i-турдаги намуналарнинг умумий ишлаб чиқарилган намуналардаги улуши таъсир этиши мумкин эди (12.2.1.- жадвал).
Do'stlaringiz bilan baham: |
