12-mavzu. Ishlab chiqarish omillari bozori


Mehnatqilishvadamolisho`rtasidagibog`liqlik



Download 0,62 Mb.
bet2/18
Sana02.04.2022
Hajmi0,62 Mb.
#524606
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   18
Bog'liq
12-Maruza

Mehnatqilishvadamolisho`rtasidagibog`liqlik.Har bir ishchi oldidagi masala, bu qancha ishlab, qancha dam olish muammosidir. Agar sutkada 24 soat bo`ladigan bo`lsa, ishchi 24 soat ishlasa, u so`mga teng bo`lgan maksimal daromad olish mumkin (87-rasm).

87-rasm. Ish vaqti va dam olish o`rtasidagi bog`liqlik4


Agar u ishlamasa, uning maksimal dam olishi bir sutkaga, ya`ni, 24 soatga teng bo`ladi. Ishchining "daromad va bo`sh vaqti" byudjet chizig`ini chizig`i orqali ifodalash mumkin. Ma`lumki, ishchi har doim sutkasiga 24 soat ishlayvermaydi. Tabiiyki, ishchining ish vaqti chegaralangan bo`ladi, u ma`lum vaqt dam olib, o`zining ishlash qobiliyatini tiklash kerak bo`ladi. Bundan tashqari, dam olish uni ma`naviy o`sishini ta`minlaydi. Demak, ishchi ma`lum vaqt ishlab, ma`lum miqdorda naf olsa (daromad olsa), u ma`lum vaqt dam olganda ham qandaydir naf oladi (ma`naviy o`sish, zavqlanish). Demak, ishchini qancha vaqt ishlab, qancha vaqt dam olishi kerakligi to`g`risidagi masalani quyidagicha qo`yish mumkin:


Ishchining ishlash vaqti va dam olish vaqtidan bog`liq naflik funktsiyasini quyidagicha yozamiz:
, (5)

bu erda -naflik funktsiyasi; -dam olish vaqti; -ish vaqti.


Demak, ishchi sutkadagi 24 soatni ish vaqtiga va dam olish vaqtiga shunday taqsimlashi kerakki, natijada u maksimal naf olsin:
. (6)

Quyidagi shart bajarilganda:


. (7)
Ushbu masalaning optimal Yechimini grafik orqali aniqlaymiz (88-rasm).

88-rasm. Naflik funktsiyasini maksimallashtirish.5


Rasmdan ko`rish mumkinki, masalaning Yechimi muvozanat nuqta orqali aniqlanishi mumkin. Naflik funktsiyasining befarqlik chizig`i byudjet chizig`ini nuqtada kesib o`tadi. Optimal echimga ko`ra, dam olish vaqti soatga teng, ish vaqti . Ishchining bir soatlik ish haqi so`mga teng bo`lsa, uning umumiy daromadi quyidagicha topiladi:
. (8)
U holda byudjet chizig`i yotiqligi ish haqiga teng bo`ladi.
. (9)
Ishchi naflik funktsiyasini maksimallashtiradi, agar bo`sh vaqt bilan daromadni chekli almashtirish normasi ish haqi ga teng bo`lsa, .
Faraz qilaylik, ish haqi stavkasi dan ga oshdi. Byudjet chizig`i holatidan holatga siljiydi (89-rasm).

89-rasm. O`rnini bosish samarasi va daromad samarasi, 0t0, 0t1, 0t2 lar bo`sh vaqt, t0N, t1N va t1N lar ish vaqti.6


Agar biz byudjet chizig`iga parallel bo`lgan va befarqlik chizig`i bilan kesishadigan byudjet chizig`ini o`tkazsak, daromad va o`rnini bosish samarasini aniqlashimiz mumkin.


O`rnini bosish samarasi bo`sh vaqtni qisqarishi va ish vaqtining ortishi natijasida daromadning o`sishi bilan ifodalanadi, ya`ni, ma`lum miqdordagi bo`sh vaqt ish vaqti bilan almashtiriladi. 89-rasmda bu dan ga siljishini ifodalaydi, ya`ni, ish vaqti dan gacha oshadi. Lekin, daromadning ortishi bilan birga dam olishning-shaxsning ma`naviy o`sishi uchun kerak bo`ladigan bo`sh vaqtning ham qimmati oshadi. Daromad samarasi (bo`sh vaqtning ortishi) teskari yo`nalishda bo`lib, u oraliq bilan ifodalanadi . Natijaviy o`zgarish oraliqqa teng.
Ish haqining bunday o`sishida o`rnini bosish samarasi daromad samarasidan yuqori bo`ladi. Bundan shu kelib chiqadiki, birinchidan, ish haqining o`sishi, ish vaqtini ortishiga olib keladi; ikkinchidan, individual shaxsning mehnat taklifi musbat yotiqlikka ega (90-rasm).

90-rasm. Ish haqining o`sishi natijasida ish vaqtining o`sishi.7


Daromadning yanada oshib borishi barcha shaxslarni ham dam olish vaqtini qisqartirib, ish vaqtini oshirishga undayvermaydi. Dam olish vaqtining qisqarib borishi, uni shaxs uchun bo`lgan qimmatini oshiradi. Yuqorida eslatib o`tganimizdek, sutkasiga 24 soat ishlash ma`noga ega emas. Bo`sh vaqtni qimmatini oshib borishi shunga olib keladiki, daromad samarasi, o`rnini bosish samarasidan oshib ketadi (91-rasm).


91-rasm. Daromad samarasi o`rnini bosish samarasidan ortiq bo`lgan hol, 0t0, 0t1, 0t2 lar bo`sh vaqt, t0N, t2N va t1N lar ish vaqti.8 10-rasm. Ish haqi oshganda ish kunini qisqarish


aklif chizig`i yotiqligi.



Download 0,62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   18




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish